Wij kletsen maar wat raak

Stel, je kijkt op de thermometer en ziet dat het 28 graden Celsius is. De uitspraak “Het is 28 graden” is dan correct. In ieder geval als je op dezelfde plek staat of zit waar de thermometer hangt. Maar zeg je in die situatie “Het is tropisch warm vandaag”, dan heb je niet per se gelijk.  Misschien voelt het voor jou tropisch warm aan, maar voor een meteoroloog is een dag op een bepaalde plek pas tropisch als “de maximumtemperatuur 30,0 graden of hoger is”. Zo is er een verschil tussen wat de gemiddelde taalgebruiker zegt en wat de specialist onder bepaalde begrippen verstaat.

Vaktaal
Onze taal is vaak niet precies. Dat is geen ramp. Doorgaans kunnen we toch vrij goed met elkaar communiceren. Bij vaktaal is dat anders. Die taal verdraagt normaal gesproken geen vaagheden. Volkskrantcolumnist Frank Kalshoven liet dat een paar weken geleden mooi zien. Het ging over de jongste cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) over 2020. Volgens het CBS was dat op 16 februari nog een “rampjaar”, terwijl anderhalve maand later “verbeterde cijfers” werden gepubliceerd.

Rampjaar
Het gaat om rampjaar. Kalshoven haalt in zijn column econoom Peter van Bergeijk aan. Die schreef in een vakblad: “Bij de popularisering van de statistiek worden er onverantwoorde concessies gedaan aan de wetenschappelijke kwaliteit.” Volgens Van Bergeijk en Kalshoven had het CBS het woord rampjaar niet mogen gebruiken “want die kwalificatie is in de wetenschap gereserveerd voor een krimp van ten minste 10 procent”. En van een krimp van dergelijke omvang was helemaal geen sprake.

Stemmingmakerij
De mensen van het CBS hadden een economisch begrip dus populariserend gebruikt. Dat was niet verstandig. Niet alleen omdat ze daarmee niet nauwkeurig en duidelijk waren. Maar ook omdat ze daarmee in feite stemming maakten. En van dat soort stemmingmakerij hebben we al genoeg. Van het CBS verwacht je dat ze elk woordje wegen en nauwkeurig formuleren. Dat was hier niet gebeurd.

Weerbericht
Terug naar het weer. Wat opvalt bij bijvoorbeeld het weerbericht aan het einde van het NOS Journaal is dat daar altijd heel precies wordt geformuleerd. Een zwakke tot matige wind is een windkracht variërend van 1 tot 4 Beaufort. Een harde wind is niet zo maar veel wind, maar windkracht 7. En een orkaan betekent een windkracht van ten minste 120 kilometer per uur. Onze weervrouwen en -mannen gebruiken meteorologische begrippen, hun vaktaal, altijd correct. Als wij over het weer praten, nemen we het meestal niet zo nauw. Wij kletsen maar wat raak. En het werkt ook nog.