Schrijven is herschrijven

“Deanna Stellato-Dudek stunt als 40-jarige met wereldtitel paarrijden” Dat is de kop boven een Volkskrantartikel (22 maart) van Erik van Lakerveld over de Canadese kunstrijdster Deanna Stellato-Dudek. Van Lakerveld schrijft: “Ze diepte haar oude schaatsen op uit de kelder van het huis van haar moeder in Chicago en keerde na een pauze van zestien jaar keerde terug op het ijs.” Valt je iets op aan dit fragment?

Wat is er aan de hand?
Er staat twee keer keerde. Had je het ook gezien? Waarom zien jij en ik het wel en zag Erik van Lakerveld (of iemand van de redactie) het niet? Wat is hier gebeurd? Het antwoord op de laatste vraag is simpel: Van Lakerveld had eerst iets anders geschreven, bedacht zich en gooide de zin om. Maar wat stond er eerst? We zullen het nooit zeker weten, maar mogelijkerwijs was het dit: “Ze diepte haar oude schaatsen op uit de kelder van het huis van haar moeder in Chicago en na een pauze van zestien jaar keerde ze terug op het ijs.”

Wat vaststaat, is dat in het tweede deel van de huidige zin ooit ergens ze heeft gestaan. Misschien vond Van Lakerveld dat het woordje te vaak in het artikel voorkwam. Hij verwijderde het en moest dus ook de persoonsvorm (keerde) verplaatsen, maar wat hij waarschijnlijk deed, was dit: hij ‘verplaatste’ het werkwoord niet, maar tikte het opnieuw op de juiste plaats (“keerde na een pauze…”) en vergat keerde na “zestien jaar” weg te halen.

Hoe kan dat?
Niemand bij de krant heeft de dubbeling gezien. Van Lakerveld zelf niet, maar ook de redacteur niet, waarbij ik ervan uitga dat er bij de krant altijd iemand is die zo’n artikel goed doorneemt voordat het wordt gepubliceerd. Waarom lees je als schrijver of als redacteur er toch overheen?

Van Van Lakerveld begrijp ik het eigenlijk wel. Ik vermoed dat hij aan de zin heeft zitten sleutelen omdat die voor zijn gevoel niet lekker liep. Schrijven is immers heel veel herschrijven. Maar als je herschrijft, lees je niet steeds elk woord in de zin opnieuw. Op een gegeven moment ben je er wel klaar mee.

Natuurlijk had een redacteur het foutje moeten zien, maar misschien moest het redactiewerk onder veel tijdsdruk gebeuren en dan lees je snel over zo’n dubbeling heen. Waarom? Omdat er tussen de eerste en tweede keer keerde zes woorden staan. Als je bij de tweede keer keerde bent, ben je het eerste deel van het relevante stuk zin al vergeten. Lezen gaat razendsnel.

Wat kun je eraan doen?
Als je tikfouten of dubbelingen zoals hierboven wilt voorkomen, kun je een paar dingen doen:

– Schrijf met geduld.
– Lees je eigen teksten altijd goed na, het liefst een paar uur of een dag later.
– Lees je teksten hardop voor. Hardop lezen dwingt je elk woord en elke letter te lezen. Tikfouten en dubbelingen vallen dan beter op.
– Gebruik de ‘editor’ en spellingchecker in je tekstverwerker. Die wijzen je op allerlei soorten (mogelijke) fouten.
– Laat je teksten door iemand anders nalezen. Het liefst iemand met tijd, geduld en een scherpe blik.

En vergeet vooral niet dat fouten maken heel menselijk is en dat we zien allemaal weleens iets over het hoofd zien.