Neem niet alles te letterlijk

Het is niet goed om alles wat je leest en hoort letterlijk te nemen. Zou je dat wel doen, dan zou je je de hele dag over betekenissen verbazen. Neem nou een zinnetje als “Daarvan verdwijnt meer dan de helft over de grens”, dat ik zaterdag in de Volkskrant las. Wat betekent verdwijnt hier?

Bier
De zin komt uit het volgende bericht: “Speciaalbieren en alcoholvrij winnen marktaandeel. Volgens de Nederlandse brouwers werd vorig jaar ruim 24 miljoen hectoliter bier in Nederland gebrouwen. Daarvan verdwijnt meer dan de helft over de grens.” Is het niet vreemd dat het bier verdwijnt? Van Dale geeft de volgende twee betekenissen van verdwijnen: (1) door vertrek of verwijdering niet langer zichtbaar zijn of aangetroffen worden en (2) ophouden te bestaan. Als een product als bier de grens over gaat, houdt het natuurlijk niet op te bestaan. Betekenis (2) valt dus af. Betekenis (1) is in feite ook niet van toepassing. De Nederlandse bierbrouwers weten natuurlijk heel goed waar hun bier heengaat. Er verdwijnt helemaal niets.

Over de grens
Als je op internet zoekt op zinnen met over de grens verdwijnen dan valt op dat de woordcombinatie vaker voorkomt, vooral in economische teksten:

– Werk verdwijnt over de grens. (trouw.nl)
– Ruwweg 70 procent van alle primaire producten die in Nederland worden gemaakt, verdwijnt over de grens. (distrifood.nl)
– Hun winst verdwijnt over de grens. (binnenlandsbestuur.nl)

Over de grens verdwijnen lijkt een geaccepteerde combinatie te zijn die eigenlijk geen vragen oproept over de betekenis van verdwijnen. Niemand die zich erover verbaast dat de indruk wordt gewekt dat de dingen die de grens over gaan niet meer zijn terug te vinden. Behalve ik dan.

Fietsen
“Veel gestolen fietsen verdwijnen over de grens” (tweewieler.nl). Kijk, dat is nou een gebruik van verdwijnen dat helemaal aansluit bij mijn gevoel over het gebruik van het werkwoord. Het sluit ook aan bij de eerste betekenis in Van Dale: de gestolen fietsen zijn niet meer te traceren en zijn dus niet meer “langer zichtbaar”. Ten minste niet voor de eigenaren, de politie of verzekeraars.

Context
Er is dus wel degelijk een verschil tussen gestolen fietsen die over de grens verdwijnen en bier, werk of winst dat over de grens verdwijnt. Maar zoals gezegd: niemand hoeft het verschil uit te leggen. Hoe kan dat nou? Welnu, dat heeft alles te maken met de dingen die lezers en luisteraars over de wereld weten. We plaatsen alles wat we horen en lezen in een context. En die context bepaalt de precieze betekenis. Daardoor is een van mijn motto’s: “Zonder context geen betekenis”.

reactie op Neem niet alles te letterlijk

  1. ton verjans zegt

    Altijd beter dat bier over de grens verdwijnt dan in een bodemloze put!

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *