Wat vindt u van deze zinnen: “Centraal gelegen op de Hoge Veluwe is dit het ideale startpunt voor een volledig verzorgd verblijf op niveau” en “Gelegen aan de oevers van een helderblauw stuwmeer en omgeven door een bebost berglandschap is dit hotel het perfecte startpunt voor prachtige herfst- of winterwandelingen”? De constructie (beknopte bijzinnen beginnend met een tegenwoordig deelwoord) komt vaak voor in hotelbeschrijvingen en makelaarsteksten. Ik heb er moeite mee. U ook?
Ingewikkeld
Ik heb al eerder over dit soort zinnen geschreven en blijf ze ingewikkeld vinden. Het gekke zit ‘m volgens mij in de verbinding tussen het eerste en het tweede deel van de zin. Het gaat om het stukje is dit [hotel/het ideale startpunt] en niet zo zeer in het feit dat de zin met een deelwoord begint. Met de volgende zin heb ik bijvoorbeeld helemaal geen moeite: “Centraal gelegen op de Utrechtse Heuvelrug in Soesterberg ligt Conferentiehotel Kontakt der Kontinenten.”
Waarom ingewikkeld?
Wat bijdraagt aan de ingewikkeldheid van deze constructies is dat je als lezer geduld moet hebben. Je hebt bij het lezen van het eerste stuk geen idee ‘waar het naartoe gaat’, wie of wat het onderwerp is en wat dit onderwerp doet. Dat het ingewikkeld is, blijkt uit zinnen als:
– Eenmaal opgeleverd kan de eerste groep cliënten verhuizen naar de nieuwe woningen.
– Gelegen op de grens van Nederland en België, in de Middeleeuwse vestingstad Sluis, vindt u het 4-sterren Fletcher Hotel-Restaurant De Dikke Van Dale.
In beide zinnen zijn beknopte bijzinnen aan een verkeerd onderwerp gekoppeld. In de eerste zin zijn de cliënten opgeleverd en in de tweede zin ligt de lezer zelf op de grens van Nederland en België. Dat kan logischerwijs natuurlijk niet. De schrijvers van deze zinnen zijn blijkbaar al schrijvende de weg kwijtgeraakt.
Waarom dan toch?
Als het klopt wat ik zeg, dat wil zeggen dat je met deze constructie de lezer even in het ongewisse laat, dan blijft de vraag: waarom wordt de constructie toch gebruikt? En een tweede vraag: waarom zien de schrijvers van de ’foute’ zinnen niet dat ze een ‘foute’ zin hebben geschreven? Ik weet het niet. Wat ik wel weet, is dat Centraal gelegen op de Hoge Veluwe, Gelegen aan de oevers van een helderblauw stuwmeer en omgeven door een bebost berglandschap, Centraal gelegen op de Utrechtse Heuvelrug in Soesterberg, Eenmaal opgeleverd en Gelegen op de grens van Nederland en België, in de Middeleeuwse vestingstad Sluis meer nadruk krijgen doordat ze aan het begin van de zin staan. Dat is waarschijnlijk een heel bewuste keuze en dat is misschien de reden. Misschien is het voor makelaars en schrijvers van toeristische teksten gewoon een kwestie van routine: zo doen ze het altijd.
Vreemd
Toch blijft het vreemd dat de ‘fout’ zo hardnekkig is en dat schrijvers en lezers eroverheen lezen. Ook op makelaarskantoren en bij hotels moeten er toch mensen zijn die iets geks aan de zinnen zien. Zou je zeggen. Of maakt het gewoon niet uit, omdat het logisch is dat het bijvoorbeeld om opgeleverde woningen gaat en niet om opgeleverde cliënten, en dat hotel De Dikke Van Dale in Sluis op de grens van Nederland en België ligt en niet u? Is de logica simpelweg sterker dan de grammatica en doet het er niet toe dat ik het wonderlijke zinnen vind? Maak ik me druk om niets?
Eerlijk gezegd heb ik geen moeite met die eerste twee voorbeelden, wel met het derde en vierde, waar de onderwerpen van de beide zinsdelen niet overeenkomen.
Leuke blog! Ik ken deze constructie in het Engels. Daar heet dit een dangling participle (meestal beginnend met een -ing werkwoord/voltooid deelwoord). Of het in het Nederlands ook een naam heeft, weet ik niet. Als redacteur van het Engels let ik inderdaad op dit soort constructies want die ‘mogen’ officieel niet. Zie ook http://www.dictionary.com/browse/dangling-participle
Yep, dangler … niet uit te roeien, vrees ik. Wel vaak heel grappig eigenlijk!
Ik denk dat de lezer het als logisch ervaart waar het om gaat. Daar komt bij dat de lezer op zoek is naar een vakantieplek en dus niet helemaal c.q. helemaal niet let op de grammatica. Oh ja, gelden er in de reclametaal niet andere regels dan in de “echte’ taal?
Het komt bij mij in het Nederlands ook altijd een beetje storend over als een Engelse constructie, of vertaling uit het Engels. Maar doorgaans is de betekenis/logica wel duidelijk, ook als het grammaticaal onjuist is. Bedankt, Judith Henstra, voor je toelichting! Dit wist ik nog niet.
In het Engels komt het vaak voor dat een zin met een bijstelling bij het onderwerp begint. De bijstelling hoeft niet per se een deelwoord te bevatten (maar zonder deelwoord kan men er stilletjes ‘being’ bij denken). Voorbeeld uit het Wikipedia-artikel Apposition: “A staunch supporter of democracy, Rob campaigned against the king’s authoritarian rule.” (Dus ‘Being a staunch ….’)
Als dit letterlijk vertaald zou worden, zou het me storen, het is geen normale manier van zeggen in het Nederlands. Dat heb ik sterker als het over personen gaat. Om de een of andere reden stoort het me minder in de eerste twee voorbeelden hierboven over mooi gelegen verblijfplaatsen.
Bij het voorbeeld dat ik zelf citeerde zou wel kunnen ‘Als uitgesproken aanhanger van democratie, voerde Rob campagne …’
Pingback: Hoe bouw je een zin op? | Taalpraat