Het verhaaltje van Corejanne over merkwaardige combinaties van Nederlands en Engels deed mij denken aan een verwant verschijnsel: het gebruik van Engelse woorden die in het Nederlands een andere betekenis hebben gekregen of in het Nederlands op een andere manier worden gebruikt. Een bekend voorbeeld is het woord beamer voor een projectie-apparaat. Dat heet in het Engels een data projector, video projector of digital projector.
Beamer
Een Beamer is in de Amerikaanse spreektaal een auto van het merk BMW. Interessant genoeg lijkt Beamer wel te worden gebruikt voor een pakket bij het computerprogramma LaTex waarmee dia’s kunnen worden gemaakt. Je vraagt je af of dat woord via het Nederlands weer in de Engelse naam terecht is gekomen.
Pick-up
Een tegenwoordig minder gangbaar woord is de benaming pick-up voor een platenspeler. Ook het Engels kent het woord pick-up in verband met platenspelers, maar daar verwijst het niet naar het apparaat als geheel, maar naar het onderdeel dat wij ‘element’ noemen, dus de kop van de toonarm met daarin de naald.
Flat
Een flat is voor ons een gebouw met appartementen, maar in het Engels is een flat één appartement; het woord geeft aan dat het gaat om een gelijkvloerse (‘platte’) woning. Het gebouw als geheel heet dan ook een block of flats.
Hometrainer
Het woord hometrainer bestaat wel in het Engels (meestal gespeld als twee afzonderlijke woorden), maar wordt gewoonlijk gebruikt voor een apparaat waarop je je eigen fiets kunt plaatsen om binnen te kunnen trainen. En zelfs in die betekenis lijkt het nog weinig gebruikelijk, want zowel Collins English Dictionary online als de grote Merriam-Webster kent deze benaming niet.
Lunchroom
Ook het woord lunchroom wordt in het Engels zelden gebruikt en niet in de betekenis die wij eraan geven; in het Engels wordt lunchroom voornamelijk gebruikt voor de kantine in een school of bedrijf (ik herinner me de Staff lunchroom in Trinity College Dublin, waar het goed eten was). Wat wij lunchroom noemen, heet in het Brits-Engels tearoom of tea shop, en in het Amerikaans-Engels coffeeshop, maar dan natuurlijk weer niet in de betekenis die wij in Nederland tegenwoordig aan coffeeshop geven! Overigens, over coffeeshops gesproken, ook ons woord blowen is een soort pseudo-Engels. In het Amerikaanse slang kan to blow ook wel worden gebruikt voor het roken van drugs, maar dan moet er wel een zelfstandig naamwoord achter, zoals ‘blowing grass’.
Pocketboek
Wat wij een pocketboek noemen (meestal zo gespeld, dus als combinatie van Engels en Nederlands in één woord), wordt in het Engels gewoonlijk aangeduid als paperback. Pocket book bestaat wel voor boeken, met name in het Amerikaans-Engels, maar daarbij ligt de nadruk vooral op de geringe afmeting, niet op de wijze van inbinden. Verder wordt pocketbook wel gebruikt voor een (dames)tasje of een portefeuille of mapje voor creditcards en dergelijke.
Parking
In het Nederlands hebben wij nogal eens de gewoonte om een uit twee delen bestaande Engels term in te korten tot het eerste deel. Een voorbeeld is het woord parking. In het Engels heet dat een car park. Andere mogelijkheden zijn parking place, parking space, parking lot of parking garage. Hier is dus het eerste deel van de Engelse benaming, een als bijvoeglijk naamwoord gebruikt tegenwoordig deelwoord, in het Nederlands ‘bevorderd’ tot zelfstandig naamwoord.
Camping-smoking
Het meest krasse voorbeeld van dit type pseudo-Engels blijft echter camping-smoking (de komisch bedoelde benaming voor het soort kleurige trainingspakken dat veel op kampeerplaatsen wordt gedragen), want hier zien we het proces twee keer. Wat wij een camping noemen, heet in het Engels een camp site of camping site, dus ook hier is het bijvoeglijk naamwoord camping tot zelfstandig naamwoord gebombardeerd. En wat wij een smoking noemen, heet in het Engels een dinner jacket of in het Amerikaans-Engels een tuxedo. Onze benaming smoking komt ongetwijfeld van de weinig gebruikte term smoking jacket, door Webster gedefinieerd als ‘a man’s soft dressy jacket for wear at home, so called from its originally having been worn for after-dinner smoking’. Ook hier is dus het bijvoeglijk naamwoord tot zelfstandig naamwoord geworden.
Gastcolumnist Jan Klerkx is vertaler, editor en eigenaar van Bèta Vertalingen.
Een prachtig commentaar, Jan! Een ‘happy end’ is nog zo eentje. Bestaat in het Engels niet. Daar heet het een ‘happy ending’, maar waarom er tijdens de overtocht drie letters verloren zijn gegaan, is mij een raadsel.
Wat een goeie lijst, Jan, erg leuk om te lezen. Het doet me ook denken aan een woord dat wij in de jaren zeventig met trots gebruikten toen men nog niet zoveel Engelse woorden in het Nederlands gebruikte: ‘station wagon’. Toen ik dat in Engeland gebruikte, werd er vreemd gekeken! Totdat ik me besefte dat het Amerikaans is en dat de Engelsen ‘estate car’ of ‘estate’ gebruiken.
Heel interessante bijdrage. Leuk op een rijtje gezet, Jan! Een pick-up is ook een auto met open laadbak.
Je weet dat er dit soort verschillen bestaan, maar nu wordt de uitleg eens heerlijk helder aangereikt. Dank.
Tijdens of na de route van het Brits-Engels naar het Amerikaans-Engels zijn er ook ‘dubbelzinnigheden’ ingeslopen. Voor zover ik dat kan beoordelen hebben die iets sterker het karakter van verschillen in betekenis dan van een wisseling in grammaticale vorm. Hoewel ’taalpraat’ als kern de Nederlandse taal heeft, kan het toch interessant zijn ook te leren hoe de fundamentele overeenkomsten en verschillen hebben uitgepakt bij de migratie van de wereldtaal Engels naar andere landen (en daarmee talen), zoals Europese, Indiase, (Zuid) Afrikaanse. Is bekend of hierover toegankelijk onderzoek voorhanden is?
Leuk artikel! Er zijn veel Engelse leenwoorden die wij in het Nederlands gebruiken die nét een iets andere betekenis hebben dan wij eraan hebben gegeven door de jaren heen.
Inderdaad. Ik kwam er laatst weer een tegen: het Nederlandse woord ‘bowl’ voor die drank die in het Engels punch heet.
“Een flat is voor ons een gebouw met appartementen”. Is dat zo? Gebruiken we niet vaker ‘flatgebouw’ met die betekenis? ‘Hij heeft een flat’ gekocht interpreteer ik (in tussentaal ) als ‘Hij heeft een appartement’ gekocht, niet het hele gebouw. Vergis ik me? ‘I stand corrected’ in dat geval.
Overigens alle lof voor het interessante taalstukje.
Beste Marcel,
Het ligt inderdaad een beetje aan de context wat er in het Nederlands met een ‘flat’ wordt bedoeld. Waar ik aan zat te denken was de context van ‘In die wijk staan allemaal flats.’ Gezien dat ‘staan’ wordt in dat geval duidelijk het gebouw bedoeld. Maar je hebt gelijk dat het in de context zoals jij die geeft appartement betekent. Van Dale geeft inderdaad beide betekenissen.
Dank voor de aanvulling (en voor het compliment).
Pingback: Komt niet im Frage | Taalpraat