Een beetje meer

Iedereen die vorige week woensdag de Volkskrant niet heeft gelezen, heeft de taalrubriek Zegge&Schrijve gemist. Dat is dit keer extra jammer, want in de column Alle beetjes ontstond er zo maar spontaan een prettig gesprek tussen Jean-Pierre Geelen en ‘taalpraat’.

Wat vooraf ging
Eind maart besprak Jan Mulder in De Wereld Draait Door een aantal taalergernissen. Een van zijn conclusies was dat het taalgebruik op radio en tv ‘een vuilnisbak is geworden van stopwoordjes’. Hij noemt: ‘eigenlijk’, ‘gewoon’, ‘nou ja’, ‘even’, ‘een beetje’, ‘absoluut’ en ‘oké’. Niet ten onrechte, want een zin als ‘Eigenlijk vond ik het gewoon best wel een beetje oké, zeg maar’ zal niet iedereen in vervoering brengen. Maar de vraag is: kunnen die woordjes daar iets aan doen?

Een stopwoord is volgens Van Dale ‘een woord dat men te pas en te onpas gebruikt’. Kijk, daar hebben we men: de gebruiker van de stopwoordjes. Een zin waarin een spreker vijf keer achter elkaar ‘een beetje’ gebruikt (zoals Ron Fresen deed), trekt een zware wissel op de populariteit van dit woordje. Toch wilde ik het graag opnemen voor ‘een beetje’ en heb ik me met een aantal voorbeelden gemeld aan het taalloket van de Volkskrant. En zo kwam er plotseling een stukje in de krant, dat eindigde met wat huiswerk: ‘Misschien moest je de alomvattende theorie van dit stopwoordje eens een beetje uitwerken, voor op je website’. Dat ga ik proberen.

Het vervolg
In Vaagtaal van Arjen Ligtvoet en Cathelijne de Busser staat ‘een beetje’ op de tweede plaats in de top tien van ’de tien vaagste vaagmakers’.  Als de staatssecretaris zou zeggen dat hij de fraude met toeslagen ‘een beetje’ gaat bestrijden, dan heeft hij vast en zeker een probleem. Geen goed idee dus.

Heeft de Algemene Nederlandse Spraakkunst iets te melden over een beetje? Jazeker. Gaat u er even voor zitten:

“Als equivalenten van een bijwoordelijke of adjectivische constituent als graadaanduidende of versterkende bepaling komen voor:  […] de naamwoordelijke constituenten een beetje, een tikje, in informeel taalgebruik een tikkeltje, een ietsje, een pietsje, een ietsiepietsie en in formeel taalgebruik een weinig.”

Ja, dat is pittig, maar concentreert u zich op het woord ‘graadaanduidend’ en bekijkt u de volgende voorbeelden (ook uit de ANS), dan wordt alles duidelijk:

• (Hij is) een beetje verlegen.
• (Ik vind het) een tikkeltje zuur.
• (Hij zag er) een weinig overspannen uit.

Dit zou een verklaring kunnen zijn voor de populariteit van ‘een beetje’. Talloze gebruiksmogelijkheden dienen zich aan. Tijd voor een paar voorbeelden.

Een beetje afzwakken
Pieter Jan Hagens interviewt in Buitenhof de nieuwe baas van de politie. Het gaat onder andere over de ICT-systemen: ‘Het is een beetje huilen met de pet op geweest.’ En: ‘U lijkt er een beetje nijdig over.’ Ferry Mingelen tegen MP Rutte in Nieuwsuur over het sociaal akkoord: ‘Dat is toch wel een beetje een gokbeleid.’ Raoul du Pré en Philippe Remarque in de Volkskrant: ‘We kunnen gemakkelijk doen alsof nationale symbolen een beetje verwerpelijk zijn, maar het is stiekem toch hartverwarmend.’  Ewalt Engelen bij P&W over Frans Timmermans: ‘Ik vind eigenlijk dat hij de boel een beetje bedondert.’ Jan Mulder(!) tegen Joop van de Ende over John Ewbank:  ‘U zegt dat u hem steunt, maar u laat hem eigenlijk een beetje vallen.’

Een beetje polderen
Jetta Kleinsma wil dat bedrijven meer mensen met een beperking in dienst nemen: ‘Goedschiks of een beetje kwaadschiks.’ Ook in Europa hebben ze het begrepen: ‘Het kabinet krijgt een heel klein beetje lucht van de Europese Commissie.’ Wat vindt Ton Heerts er zoal van? Hij zegt: ‘Het heeft een beetje twee kanten.’

Een beetje samenvatten
Een paar opvallende krantenkoppen de afgelopen weken:

• Een beetje licht op donkere materie.
• Google beetje door de knieën.
• Een beetje op de koffie bij de koningin.

Een beetje ironie
Jean-Pierre Geelen zegt in een tv-recensie: ‘maar ook een tv-criticus heeft (een beetje) recht op leven.’ Tom van het Hek verbaast zich over de nieuwe koers van PSV: ‘dat is toch wel een béétje bijzonder’.

Een beetje raar
In Friesland rijdt een auto een feesttent binnen: ‘De mensen vlogen een beetje door de lucht.’ Wapenleveranties aan Syrië door Amerika? ‘De deur lijkt een beetje op een kier gezet’, volgens Wouter Zwart. Hoe is het met het lagedrukgebied bij Schotland? ‘Dat blijft daar nog een beetje liggen’, volgens Gerrit Hiemstra. De Duitse sociaaldemocraten hebben Peer Steinbrück aangewezen als hun kandidaat om het volgend jaar op te nemen tegen Angela Merkel. Wouter Meijer: ‘De andere kandidaten hebben zich teruggetrokken. Dan blijft Steinbrück eigenlijk een beetje over.’ En ten slotte Dominique van der Heyde. Zij denkt dat de AWBZ ‘stapje bij beetje’ hervormd zal worden.

Een beetje taalliefhebber kan maar één conclusie trekken: ‘een beetje’ is het meest veelzijdige stukje taal.