“Diep ontgoocheld” waren de Feyenoordfans gisteren, zo las ik op nos.nl. Ze waren zwaar gedesillusioneerd na de nederlaag tegen Excelsior. Hoe teleurgesteld ben je als je gedesillusioneerd bent? Kun je ook een beetje gedesillusioneerd zijn?
Een beetje
Corejanne schreef vier jaar geleden al een stuk op Taalpraat over een beetje. Lees het nog maar eens. Ik kom hier op het onderwerp terug, omdat ik vorige week een paar voorbeelden hoorde die duidelijk maken dat het bijzondere gebruik ervan goed is ingeburgerd.
Chaos
Oud-wielrenner Michael Boogerd is deze weken gastverslaggever bij Eurosport voor de honderdste editie van de Ronde van Italië. De eerste ritten van zo’n grote ronde zijn vaak rommelig en onrustig met ontsnappingspogingen, valpartijen en verrassende wendingen. De eerste etappe van dit jaar was volgens Boogerd “een beetje chaos”. Het is een voorbeeld van het bijzondere gebruik van een beetje: je neemt een woord met een ‘extreme’ betekenis (chaos) en voordat je het uitspreekt, zwak je het af met een beetje. Heel speciaal aan dit voorbeeld is trouwens dat Boogerd chaos gebruikt en niet een chaos of chaotisch. Maar dat terzijde. Als luisteraar blijf je in verwarring achter: is het nou echt een chaos of valt het allemaal wel mee?
Gedesillusioneerd
Iets soortgelijks hoorde ik woensdagochtend 3 mei op Radio 1: “[Israëlische kolonisten] zijn ietwat gedesillusioneerd over Trump”. Hoe zit het nou? Zijn die kolonisten diep ontgoocheld en wordt hun leven beheerst door het voor hen ongunstige beleid van president Trump? Dat is immers wat gedesillusioneerd inhoudt. Of zijn ze simpelweg teleurgesteld? Met ietwat slijp je de scherpe randjes van gedesillusioneerd, waardoor je je kunt afvragen waarom je het gebruikt.
110 procent
Wij taalgebruikers houden wel van overdrijven. Zo kunnen we ons voor 110 of 200 procent inzetten. Uniek of optimaal is niet genoeg. Nee, sommige dingen noemen we het meest uniek of het meest optimaal. Maar tegelijkertijd weten we dat overdrijven ook zijn grenzen kent en gebruiken we een beetje of ietwat om ons enthousiasme of onze teleurstelling te temperen. Behalve Feyenoordfans.
Hallo Marcel,
Nog zo’n constructie die me de laatste tijd opvalt: iemand poneert een stevige uitspraak en voegt er meteen aan toe een zin die begint met “althans’, waarmee een beperking wordt ingeluid.
Ton
Interessant, Ton. Is het misschien een trend: wat je zegt meteen ontkrachten? Stellig zijn is fijn, maar ook riskant.