Inclusieve taal

Zaterdag 5 november nam ik deel aan een symposium van de VZV (Vereniging Zelfstandige Vertalers) over het vertalen van museumteksten. Een van de onderwerpen van de dag was het gebruik van inclusieve taal en twee sprekers verwezen naar Waarden voor een nieuwe taal, een (gratis) brochure over “een veilige, inclusieve en toegankelijke taal voor iedereen in de kunst- en cultuursector”. Het is een interessant document voor iedereen die het belang van inclusieve taal inziet. Maar natuurlijk ook voor mensen die dat belang juist nog niet inzien.

Waarden
In de brochure staan vijftien waarden, steeds met een duidelijke omschrijving en veel concrete voorbeelden. Enkele voorbeelden van waarden:

  • De nieuwe taal kent meer dan twee genders; iedereen wordt erkend, begroet en aangesproken
  • Een persoon is wie die zegt te zijn, niet wat anderen daarvan maken
  • Een persoon heeft een beperking, maar is niet beperkt
  • Doorbreek kleinering, uitsluiting en seksisme

Aanbevelingen
Bij de eerste twee waarden hierboven staan onder andere deze aanbevelingen:

  • Verwelkom deelnemers met: ‘Welkom beste mensen’ of met ‘Goedenavond beste deelnemers’.
  • Gebruik genderneutrale persoonlijke voornaamwoorden, zoals ‘Hen herkende zich erg in de thematiek van hun voorstelling’ of ‘Die fotograaf legde diens wijk vast tijdens de pandemie.’

De eerste aanbeveling doet denken aan omroepberichten van de NS, die tegenwoordig beginnen met “Beste reizigers”. Een enorme verbetering ten opzichte van “Dames en heren”, dat sowieso ouderwets overkwam, en ik vermoed dat niemand hier moeite mee heeft. De tweede aanbeveling, over het gebruik van het genderneutrale hen en diens, is iets ingewikkelder. Of laat ik het zo zeggen: daar is meer discussie over. Toch is het iets waaraan we zullen moeten wennen, ook al zal het vermoedelijk lang duren voordat het helemaal is ingeburgerd. Dat komt volgens mij vooral door mogelijke verwarring van hen als traditioneel meervoudig verwijswoord en hen als genderneutraal enkelvoudig verwijswoord.

Niet ‘voelen’ maar ‘zijn’
Nog zo’n mooie aanbeveling in Waarden voor een nieuwe taal:

“Duid het gender van transgender personen niet aan als een gevoel of beleving. Een mens voelt zich geen christen, homoseksueel, socialist, veganist of krantenlezer maar is dat. Een transgender persoon voelt zich dus geen man of vrouw maar is man of vrouw.”

Bij inclusieve taal is het belangrijk dat je je verplaatst in de ander. Het gaat er niet om wat jij vindt, maar hoe de ander tegen zichzelf aankijkt en dat jij daar rekening mee houdt. Bij waarde 5 (‘Mensen zijn mensen’) staat: “Taal gaat vaak over perspectief. We zijn gewend om vanuit onszelf naar de wereld te kijken en die vanuit ons eigen referentiekader te duiden.” Dat is het precies. In een tijd waarin iedereen zo veel met zichzelf bezig is, is het misschien moeilijk om je in de ander te verplaatsen, maar voor inclusieve taal is dat cruciaal.

6 reacties op Inclusieve taal

  1. George Coppens zegt

    “De nieuwe taal kent meer dan twee genders…” Wat nou? Waarom niet zeven of elf of eenendertig! Wat een apekool!

  2. Lilian zegt

    Als moeder van een transgender kind spreekt me dit onderwerp zeer aan. Inclusief taalgebruik is van essentieel belang voor het erkennen van medemensen in de LHBTI-gemeenschap, hoe lastig het soms ook is.
    En even in reactie op de heer Coppens: een hermafrodiet is niet alleen mannelijk of alleen vrouwelijk maar een combinatie van allebei. Dus er zijn sowieso minstens 3 genders…

  3. Astrid den Besten zegt

    Goeie blog, Marcel. En interessante brochure die je noemt. Zet me weer verder aan het denken. Dank!

  4. Wiel de Vries zegt

    Ok, maar wat is nou de boodschap voor vertalers? Is het de bedoeling om “The photographer documented her own neighbourhood” pro-actief te vertalen met “Die fotograaf legde diens wijk vast”?

  5. Marvin zegt

    De meeste punten ben ik het wel mee eens. Maar ‘Een persoon is wie die zegt te zijn, niet wat anderen daarvan maken,’ vind ik toch altijd een bijzondere. Als ik mij identificeer als een knappe charmante man moet iedereen dat dus bevestigen? Hitler zag zichzelf ook als een heel goed mens die deed wat hij moest doen,moet iedereen dat ook maar accepteren? Uiteraard heeft dit punt betrekking op mensen die zich niet kunnen vinden in de binaire gendernormen maar zodra je deze regel toepast op andere dingen dan zie je hoe absurd het eigenlijk is. Ik kies ervoor om transpersonen aan te spreken met hun gewenste pronouns aan te spreken omdat ik dat respectvol vind maar om hun mening ‘ik voel mij zo dus ik ben zo’ te accepteren als een feit doe ik niet. Dat klinkt voor mij als leren dat 2+2=5.

  6. George Coppens zegt

    Hoeveel genders zijn er tussen volledig heterosekseel en volledig homoseksueel? Een enorme karrevracht, dunkt mij; en hoe ga je die benoemen met inclusieve taal! Het aardigste vind ik de benoeming, jaren geleden, door onze held Theo van Gogh, weet u nogh?

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *