In principe betekent volgens Van Dale ‘in beginsel’. En volgens hetzelfde woordenboek betekent dat dan weer ‘zonder rekening te houden met de consequenties of met bijkomende zaken’. Oké. Dat is het startpunt. Laten we eens kijken naar een paar zinnen met in principe. Het is een lenige woordcombinatie.
In principe
In principe verdient volgens mij meer aandacht in het woordenboek. Eerst maar eens een paar voorbeelden die ik van internet heb geplukt:
1. In principe heb je alleen pinda’s en een keukenmachine nodig. Kruiden naar wens. Ik vind het leuk om steeds weer wat te proberen aan smaken.
2. De meeste maatregelen werden dinsdagavond om 18.00 uur van kracht en duren in principe drie weken.
3. Mijn fractie heeft in principe geen probleem met kernenergie.
4. Erg koud is het gelukkig niet, dus in principe hebben we niets te klagen.
Afzwakker
Wat ik interessant vind, is dat er na de zin of het zinsdeel met in principe vaak een afzwakking of tegenstelling komt. In zin 1 staat: je hebt pinda’s, een keukenmachine en eventueel kruiden nodig, maar je mag ook andere ingrediënten gebruiken. In zin 2 staat dat de meeste maatregelen drie weken duren, maar in principe duidt erop dat er tussentijds nieuwe maatregelen kunnen worden getroffen. In deze twee zinnen is in principe een ‘afzwakker’. Een aankondiging dat wat er geschreven staat, niet in beton is gegoten.
Stoplap
Bij zin 3 en 4 heb ik het gevoel dat de schrijvers in principe in de betekenis ‘eigenlijk’ gebruiken. Eigenlijk is dit gebruik – net als bij het gebruik van eigenlijk in veel zinnen – een stoplap. Een holle frase. Je zou hier in principe net zo goed kunnen weglaten. Of zit er toch iets achter? Iets van emotie? Iets van schaamte misschien?
Banken en porno
Hoe kom ik hier zo op? Nou, op de economiepagina van de Volkskrant van 14 november las ik een stuk met de kop “ING verslikt zich in betaalclub met banden in pornowereld”. Grappige kop met een even grappige openingszin: “Wat de spreekwoordelijke natte droom had moeten zijn voor bankiers van ING, bleek een nachtmerrie: de bank heeft bijna 200 miljoen euro moeten afschrijven op de overname van Payvision, vanwege het dubieuze klantenbestand van het betaalplatform.” Bij het lezen van de laatste zin van het artikel fronste ik mijn wenkbrauwen toen ik in principe las: “Nederlandse grootbanken doen in principe geen zaken met porno- en gokbedrijven vanwege de fraudegevoeligheid van de sector.” Ik mis ergens een ‘maar’ in deze zin. Had hier niet uit principe moeten staan: ‘uit innerlijke overtuiging’ (Van Dale)?
Ik geloof dat wat ermee bedoeld wordt, is dat banken als regel hebben dat ze geen zaken doen met porno- en gokbedrijven, maar dat soms achteraf blijkt dat ze dat toch onbewust hebben gedaan (bijvoorbeeld als gevolg van het gebruik van een dekmantel of stroman). Ik zou zeggen: banken kennen geen innerlijke overtuigingen, wel richtlijnen en regels. In principe, dan.
Kijk en luister naar een doorsnee talkshow (nou ja: show?) en turf het aantal keren dat ‘eigenlijk’, ‘natuurlijk’ en ‘in principe worden gebruikt’. Je kunt er een bingo-kaart van maken.