Volgt u de tv-serie Het A-Woord? Ik niet. Maar toen ik de zoveelste aankondiging zag, vroeg ik me wel af wat het A-woord eigenlijk is. Atoomenergie? Aardgas? Aambeien? Je weet pas waar de A in dit geval voor staat als je de beschrijving van het tv-programma leest. Of als je de serie volgt natuurlijk. “Deze dramaserie vertelt het verhaal van een gezin waarbinnen het jongste kind autisme heeft.”
Het n-woord
Het A-woord is een voorbeeld van een eufemisme. Een eufemisme is een voorzichtige omweg, of eigenlijk een kortere route, naar een begrip dat je liever niet zegt of schrijft. Bijvoorbeeld omdat het beledigend is of omdat er een taboe op rust. Zo heb je in de VS het n-woord. Iedere witte Amerikaan weet dat je geen n***** mag zeggen. Voetbaltrainer Ron Jans ging daar onlangs nog helemaal mee de mist in. Hij zou in de kleedkamer van de Amerikaanse voetbalclub FC Cincinnati het n-woord hebben gebruikt en moest zijn functie als coach neerleggen. Voor zwarte Amerikanen ligt het overigens weer anders. Zij mogen blijkbaar wel n**** zeggen (ja, één letter minder).
Achtergrondkennis
Wat laten deze twee voorbeelden zien? Ten eerste dat het niet duidelijk is of de losse letter een hoofdletter of een kleine letter is. Ten tweede dat het om een vast patroon gaat: “het …-woord”. Ten derde dat niet altijd duidelijk is waar de letter voor staat. Het hangt allemaal af van de tijdsperiode en de context waarin het eufemisme wordt gebruikt. Als je een (taboe)woord achter één letter verstopt, moet je wel zeker weten dat alle lezers of luisteraars ook snappen waar het over gaat. En eigenlijk is het daarmee meteen een tamelijk onzinnige exercitie: als iedereen toch weet welk woord het is, waarom zeg of schrijf je het dan niet gewoon voluit?
Het hele alfabet
Letterlijk alle letters in het alfabet lenen zich voor dit soort eufemismen, het gebruik heeft dus ook zijn beperkingen. Ik kan bijvoorbeeld spreken over “het v-woord”, maar dan weet u waarschijnlijk niet per se wat ik bedoel. Als je op internet naar “het v-woord” zoekt, kom je van alles tegen. Zo kan het Valentijnsdag, verkiezingen of voetbal betekenen.
Zin in meer?
Wilt u weten wat het “het b-woord”, “het c-woord”, “het d-woord”, “het e-woord” enzovoorts is? Denk er eerst maar eens over na en klik dan op een aantal links hieronder. Van elke letter vindt u dan een voorbeeld (in sommige gevallen twee). Sommige woorden zijn vrij verrassend. En in een aantal links moet je flink zoeken voordat je weet welk woord wordt bedoeld. Maar het idee en de boodschap zijn vrij snel duidelijk: alles wat actueel en voor een bepaalde groep lezer relevant is, kan met één letter worden gevangen.
Het a-woord (iets anders dan autisme)
Het b-woord (en nog een)
Het c-woord (en nog een)
Het d-woord
Het e-woord
Het f-woord
Het g-woord
Het h-woord
Het i-woord
Het j-woord
Het k-woord
Het l-woord
Het m-woord
Het n-woord
Het o-woord
Het p-woord
Het q-woord
Het r-woord
Het s-woord
Het t-woord
Het u-woord
Het v-woord
Het w-woord (en nog een)
Het x-woord
Het y-woord
Het z-woord