Zodra deskundigen aan het woord komen in de media moet je oppassen. Niet omdat ze onwaarheden zouden vertellen, maar omdat ze soms woorden gebruiken die voor veel taalgebruikers als Chinees in de oren klinkt. Dat is op zich niet verwonderlijk: deskundigen zijn gewend vaktaal te gebruiken en moeten in de media complexe dingen uitleggen die voor hen dagelijkse kost zijn. Vaktaal is bijzonder handig, maar dan wel tussen deskundigen onderling. Zodra ze dingen aan leken moeten uitleggen, wordt het een stuk ingewikkelder. In al het nieuws rondom het coronavirus komt ook de nodige vaktaal voor. De vraag is of die altijd nodig is. En als vaktermen toch moeten worden gebruikt, is het fijn als ze worden uitgelegd. Vandaag een paar specialistische begrippen die de aflopen tijd in de media werden gebruikt.
Transmissie
Een paar weken geleden, aan het begin van de crisis, sprak prof.dr. Aura Timen van het RIVM bij EenVandaag over transmissie. Ze bedoelde ‘besmetten’ of het ‘overbrengen’ van het virus. De verslaggever greep gelukkig in en vroeg meteen om uitleg. Mevrouw Timen had nog niet helemaal in de gaten dat misschien niet elke Nederlander het woord transmissie kent. In de context van een virus dan.
Reagens
Op het NOS Journaal was een laborant of onderzoeker aan het woord. Hij sprak over de zoektocht naar een vaccin en een tekort aan “reagens”. We kregen helaas geen enkele uitleg wat hij met reagens bedoelde. Dan doen wij het maar: “een chemische stof of een mengsel van chemische stoffen dat wordt gebruikt tijdens een chemisch experiment” (Wikipedia).
Triage
NOS-verslaggever Gerrie Eickhof heeft de afgelopen weken op tv al diverse keren het woord triagetent in de mond genomen. Wat een tent is, weten we allemaal wel. Maar wat is triage eigenlijk? Wikipedia: “het beoordelen van slachtoffers zoals bij grote(re) ongevallen, rampen, pandemieën en de spoedeisende-hulpafdeling in ziekenhuizen, in verschillende categorieën verdeeld naar de ernst van de verwondingen of ziektebeeld”. Een soort voorselectie dus. Omdat de noodzaak van triagetenten bij ziekenhuizen steeds groter wordt en het onderwerp steeds vaker in het nieuws is, zal het woord binnenkort waarschijnlijk bij heel veel mensen bekend zijn.
Liquiditeit
Bij alle steunmaatregelen voor ondernemers is het begrip liquiditeit zo vaak genoemd dat het erop lijkt dat iedereen wel weet wat het betekent. Maar is dat ook zo? Sommigen denken dat het ‘geld’ betekent. Of ‘geld op de bank’. Maar voor De Financiële Begrippenlijst is het: “de mate waarin een onderneming aan haar betalingsverplichtingen kan voldoen”.
Zoönotisch
Beatrice de Graaf zei vrijdag 20 maart bij De Wereld Draait Door: “Pandemieën, dit soort infectieziektes, zijn vaak zoönotische ziektes, dat zijn ziektes die komen van de dieren op de mens …”. En Beatrice praatte gewoon door. Niemand aan tafel keek verbaasd. Ik wel. Ik verstond “zo onotisch”, maar het is dus één woord: zoönotisch. De dag erna kwam zoönose ook een paar keer aan bod in een artikel van Jean-Pierre Geelen in de Volkskrant. Houd dit woord in de gaten: dat gaan we vaker horen.
Tot slot
Taalpraat bestaat vandaag op de kop af zeven jaar. Op 23 maart 2013 plaatste we ons eerste stukje en daar zijn er in de loop der jaren bijna 300 bij gekomen. Elke maandag een bijdrage, behalve in en rondom de vakanties en op feestdagen. We willen alle trouwe lezers en onze gastcolumnisten van harte bedanken en hopen nog vele jaren door te gaan. We zijn nog lang niet klaar.
Bedankt voor de uitleg van deze woorden. Ik merk dat ik ze dacht te kennen, maar inderdaad niet altijd de juiste betekenis wist.
Gefeliciteerd met de mijlpaal en nog vele jaren!
Van Dale stelt op http://www.vandale.nl/hoe-vernieuw-je-de-dikke-van-dale-deel-18: corona = kransslagader. Die betekenis is mij als medisch terminoloog onbekend. Ik ben gedotterd en heb een open hartoperatie (ja, twee woorden) eraan ondergaan en ben daardoor tamelijk vertrouwd met kransvaatterminologie terminologie en zo’n tweehonderd medische afleidingen van Latijn ‘corona’. Ik ben nog in afwachting van bewijsplaatsen voor deze kwestieuze aanvullende betekenis. | Naast ‘triage’ bestaat in het Frans ‘le tri’: le tri des déchets = afvalscheiding.
Allereerst gefeliciteerd met de verjaardag van Taalpraat: van mij mogen jullie inderdaad nog vele jaren doorgaan. Naast de echte vaktermen die deskundigen vaak als vanzelfsprekend gebruiken, zijn er ook nog subtielere vormen van vaktaal. Zo hoor ik weleens artsen aan een patiënt vragen ‘Bent u bekend met suikerziekte?’ Ze bedoelen dan of er bij die patiënt ooit suikerziekte is geconstateerd. Maar voor de patiënt lijkt het alsof de dokter wil weten of ze ooit van suikerziekte hebben gehoord.
Niet alleen ‘n probleem tussen experts en leken, maar ook:
– tussen experts op verschillende gebieden:
Een zelf ervaren voorbeeld is het gebruik van het schijnbaar eenvoudige begrip als ‘functie’ in de psychologie en in de wiskunde: respectievelijk ‘de wijze waarop iemand naar de wereld kijkt’ en ‘afhankelijkheid van één wiskundig gedefinieerde grootheid van een of meer andere’.
– tussen sociaal verschillende groepen:
Bijvoorbeeld tussen straattaal-sprekers en zij die daar onbekend mee zijn.
Ongelooflijk, maar fijn voor ons op maandagochtend, dat je Taalpraat zo consequent en prikkelend weet vol te houden, Marcel.
Van harte gefeliciteerd met het jubileum, top! En onvermoeibaar op naar de volgende zeven jaar !!
Gefeliciteerd met het bereiken van deze mijlpaal en ik hoop met jullie mee dat jullie dit nog lang mogen volhouden. Taal blijft boeiend!
Klasse om dit al zo lang vol te houden, Marcel. Een hele uitdaging! Overigens: hoe vaak komt dit woord ‘uitdaging’ niet voorbij deze dagen, vaak in verschillende betekenissen?
Bedankt voor alle reacties en felicitaties!