Daar kijk ik van op

Van Dale is er tolerant over, maar ik raak iedere keer weer in verwarring als mensen tegen iets opkijken als ze tegen iets opzien bedoelen. Sportverslaggever Martin Hersman had het onlangs tijdens het WK Sprint (schaatsen) over de moeilijke tweede binnenbocht op de 1000 meter. Alle schaatsers “kijken ertegen op”, zei hij. Klopt dat wel?

Van Dale
Twee typische voorbeelden van opkijken tegen en twee voor opzien tegen die ik op internet vond:

• We kijken op tegen mensen die handig zijn met geld… (Intermediair)
• We kijken op tegen grote kunstenaars… (NRC)
• We zien op tegen de blaren onderweg. (stadtiel.nl)
• We zien op tegen de komende winter. (De prins van Manhattan)

Opkijken doe je tegen iemand en opzien tegen iets. Dat is mijn taalgevoel, maar Van Dale denkt daar heel anders over. De makers van het woordenboek vinden tegen iets opkijken ook goed:

• uitdrukking tegen iem. opkijken – ontzag voor hem voelen omdat je hem je meerdere acht
• uitdrukking tegen iets opkijken – ertegen opzien, het te moeilijk, te zwaar, te vervelend voor zich achten

Bij opzien tegen vinden we ook beide mogelijkheden:

• figuurlijk tegen iets opzien – het vrezen, er bezwaar in zien, er huiverig voor zijn
• tegen iem. opzien – hem hoog boven zich achten, hetzij wegens rang of stand, of wegens zijn voortreffelijkheid

WNT
Dit gaat helemaal tegen mijn taalgevoel in. Je kijkt tegen iemand op en je ziet tegen iets op. Opkijken tegen is ‘wauw’ en opzien tegen is ‘bah’. Dat is wat er in mijn hoofd zit, maar blijkbaar is het slechts mijn beperkte, persoonlijke kijk op het Nederlands. Als het in Van Dale staat, zullen de hierboven genoemde vormen zeker voorkomen. Ik ben dus ook maar eens gaan snuffelen in het WNT (Woordenboek der Nederlandsche Taal) en daar vond ik het volgende bij het lemma opkijken:

Figuurlijk. Naar (bij of tegen) iemand (of iets) opkijken, gezegd met betrekking tot personen of zaken die men ver boven zich acht, hetzij door rang of stand, hetzij wegens hunne groote voortreffelijkheid en zedelijke of geestelijke hoedanigheden. Evenzoo: tegen iemand opzien.

Echte synoniemen
De combinatie opzien tegen iemand is dus al langer een alternatief voor opkijken tegen iemand (en andersom). Ik vind het opvallend dat twee vormen die in feite precies hetzelfde betekenen, naast elkaar blijven bestaan. Uit de beschrijvingen in de twee grote woordenboeken Nederlands blijkt dat het volledige synoniemen zijn, terwijl (veel) taalkundigen beweren dat volledige synonymie eigenlijk niet mogelijk is. Taalefficiëntie bepaalt dat er altijd wel ergens een verschil is, of moet zijn. Hoe klein dat verschil ook is. Het voorbeeld van opkijken tegen en opzien tegen toont aan dat je niet te snel in termen van goed en fout moet oordelen. En als ik zeg ‘je’, bedoel ik natuurlijk ‘ik’.