Minister Bruno Bruins van Medische Zorg en Sport sprak vorige week tijdens een persconferentie over het Europees Geneesmiddelen Agentschap, de EU-instelling die vanwege de aanstaande Brexit naar Amsterdam verhuist. De voertaal tijdens de persconferentie was Engels. In de Volkskrant van 30 januari stond een verslag, met daarin een opvallend voorbeeld van translatorese: een te letterlijke vertaling die tot houterige taal leidt.
Translatorese
Translatorese is een valkuil voor vertalers. Daarom organiseerden mijn compagnon Tony Parr en ik onlangs een nascholingsbijeenkomst over dit onderwerp met als doel zakelijk vertalers te laten zien hoe je translatorese herkent en repareert. Aan het begin van de workshop Engels-Nederlands liet ik de deelnemers het volgende stukje uit het Volkskrantartikel lezen:
“Wij zijn volledig toegewijd om de overstap zo soepel mogelijk te laten verlopen”, belooft Bruins. “We helpen met het vinden van huizen voor jullie gezinnen, scholen voor jullie kinderen en een baan voor jullie partners. Don’t worry, we will be there all the way.”
Houterig
Nou, zeg het maar. Waar zit het voorbeeld van translatorese? Inderdaad, in de eerste zin: “Wij zijn volledig toegewijd om …”. De Engelse tekst heb ik niet gevonden, maar ik durf mijn handen ervoor in het vuur te steken dat in de Engelse presentatie het volgende stond: “We are fully committed to …”. Journalist Bart Dirks, die het artikel schreef, heeft zich in de luren laten leggen door het Engels en produceerde een te letterlijke, houterige Nederlandse vertaling.
Blokkade
Blijkbaar kent Dirks de betekenis van de Engelse woorden wel, maar op een of andere manier is er door het vertalen een soort blokkade bij hem opgetreden, waardoor er nep-Nederlands uit zijn vingers is gekomen. Als hij de zin niet had hoeven te vertalen, maar ‘gewoon’ had moeten schrijven, was er waarschijnlijk zoiets uitgekomen als “U kunt erop vertrouwen dat wij de overstap …” of “Wij zullen alles op alles zetten om …”. Maar dat is niet gebeurd.
Van krom naar normaal?
Zullen we in de toekomst meer van dit soort nep-Nederlands krijgen? Er wordt in Nederland steeds meer Engels gesproken dat misschien ook in het Nederlands wordt vertaald. Te letterlijk vertaald. Niet per se door vertalers, maar misschien door vertaalmachines (die ook nog steeds moeite hebben met idiomatisch taalgebruik) of door taalgebruikers die niet doordrongen zijn van de moeilijkheden van vertalen. Ik ben benieuwd wat voor gevolgen dit op den duur voor onze taal heeft en of kromme vertalingen straks normaal Nederland worden.
Kent u ook een Nederlands voorbeeld van translatorese? Zo ja, deel het gerust met de lezers van Taalpraat.
Het boekje ‘Brekend nieuws’ van Rik Schutz (ISBN 90 77907 38 6) gaat over krom vertaald Engels: http://www.bol.com/nl/p/brekend-nieuws/1001004004512803
Dit verschijnsel is al jaren aan de gang, en lijkt inderdaad niet te stuiten.
Jongeren lijken het wel hip te vinden om translatorese te spreken/schrijven, en het klinkt steeds vertrouwder. Bijvoorbeeld “soort van”
“Ben je een expert hierin?”. “Nou ja, soort van.”
Ik lees steeds vaker (ook in kranten) ‘karakters in een film’ als het over ‘personages’ gaat, en een ‘serieus’ ongeluk, in plaats van een ‘ernstig’ ongeluk. Nog even wachten en dan wordt dat ook zo in Van Dale opgenomen.
Mooie reacties en aanvullingen. Dank jullie wel!
Ja, het is bar en boos in dit land. Maar toch wordt niets aan gedaan. Dit in tegenstelling tot strenge (moeder)taaleisen in andere landen. Ik lees vaak de gekste dingen bij werkwoorden zoals een grammaticale derde persoon zonder “-dt”. Dit gebeurt ook regelmatig met ondertiteling op de TV. Of “vertikt”men zich?
Verder wordt vaak gewoon maar een Engelse term neergekwakt(zo noem ik het). als men het niet weet. Maar daar zijn toch woordenboeken voor? De lezer neem het woord over en zo wordt het Nederlands steeds verder vernield.
Correcties: Maar toch wordt ER ….
(moeder-)taaleisen(meen ik tenminste).
ook mijn Nederlands lijdt ondier dit soor “taalveranderingen”.
Ook en soort.
Wat ik in het Nederlands zelf niet snel zou zeggen of schrijven is ‘heel, heel groot’ (of snel, of wat dan ook). Daar schemert voor mij te sterk het in het Engels gebruikelijker ‘very, very big’ (of wat dan ook) door. Waarom niet ‘heel erg groot’ of ‘ontzettend groot’ (of zoiets)? Ik lees het best vaak, in de Volkskrant bijvoorbeeld (waar ik laatst trouwens ook ‘larger than live’ las, maar dat terzijde).
Ook hoorde ik laatst iemand – was het Ron Fresen? – weer eens ‘balanceeract’ zeggen (jawel, de ‘balancing act’!). Zelf zou ik het eerder over een evenwichtsoefening of een potje koorddansen hebben.
En zo kunnen we wel doorgaan! Ik denk dat ik een dossiertje getiteld ‘Fake Dutch’ voor je ga aanleggen, Marcel!
Mag ik nog uit het FD van 1 februari jl. het volgende citeren (‘Opinie & Dialoog’, column van Farid Tabarki)?
“Vorige week zei Justin Trudeau op het World Economic Forum: ‘Denk erover na. De verandering verliep nooit zo snel als nu, maar zal ook nooit meer zo langzaam gaan.’ ”
Think about it. Heb ik gedaan. Het kan eruit (hier).