We schrijven anders dan we praten en we praten anders dan we schrijven. Het zijn twee verschillende taalvormen. Dat wordt bijvoorbeeld duidelijk als we een tekst intikken of opschrijven: schrijven duurt altijd langer dan spreken en vergt meer denk- en redactiewerk. Wel bijzonder is dat we ‘geschreven gesproken taal’ heel makkelijk als gesproken taal accepteren.
Dialogen
Veel romans bevatten gesprekken tussen personages. Die personages spreken (en denken) bijna altijd in volledige zinnen. Ze maken hun zinnen af, hakkelen niet, springen niet van de hak op de tak en worden nauwelijks door anderen onderbroken. Dat is prettig lezen, maar is het niet normaal. Het is geen echte gesproken taal. En toch accepteren we dat als lezers. Hetzelfde geldt trouwens voor veel films. Ook daarin lijken de meeste gesprekken volkomen natuurlijk, maar in wezen zijn ze gewoonlijk gestileerd en ook dat pikken we zonder problemen. Als in een roman immers alles zou worden opgeschreven of in een film alles zou worden uitgesproken wat we in het dagelijks leven allemaal spontaan uitkramen, dan zou het lees- en kijkplezier je snel vergaan en zou je de draad snel kwijt zijn.
Spreekballonnen
Ook in de actualiteit zijn er veel ‘geschreven gesprekken’. Een opvallende vorm daarvan vond ik 23 september in de Volkskrant. De bovenste helft van een paginagroot artikel van Bert Lanting met de titel “Hyperbolen als vernietigingswapen” bestond uit een reeks spreekballonnen met teksten van Donald Trump en Kim Jong-un. Een paar voorbeelden: ‘Noord-Korea zal te maken krijgen met vuur en furie op een schaal die de wereld nooit heeft gezien’ (Donald Trump) en ‘Ik zal die geestelijk gestoorde seniele vent met vuur temmen’ (Kim Jong-un). In totaal stonden er zes van dit soort spreekballonnen die volgens Lanting illustratief waren voor de “woordenoorlog tussen de twee leiders”.
Gesproken?
Net als bij de dialogen in romans en films kun je je afvragen of hier sprake is van gesproken taal. Veel van de teksten van Trump worden helemaal niet uitgesproken, maar zijn tweets. Geschreven taal dus. En als hij iets uitspreekt, dan is het meestal van tevoren op papier gesteld en wordt het voorgelezen. Bij de teksten van Kim Jong-un is het weer een ander verhaal. Ik heb hem op tv nooit iets horen zeggen. Je ziet hem alleen zwaaiend bij parades en lachend op foto’s bij glimmende bommen en raketten. Als er al teksten van Kim Jong-un de wereld in worden geslingerd dan horen we ze uit de mond van een Noord-Koreaanse nieuwlezeres met de baard in de keel.
Het nieuwe spreken
Als we het hebben over ‘spreken’, ‘zeggen’ of ‘praten’ doelen we niet altijd op gesproken taal. Met de komst van berichtendiensten als Twitter en Whatsapp hebben we er een heel nieuwe vorm van spreken bij gekregen: een tikkeltje spontaan, maar toch nog steeds geschreven. En Kim Jong-un? Dat is een geval apart. Of eigenlijk ook weer niet. Hij lijkt op Big Brother in 1984, de dystopie van George Orwell. Die grote leider zegt ook van alles en wordt door iedereen geciteerd, maar ‘spreekt’ hij echt? En bestaat hij echt?
Opnieuw helder, en voor mij inzicht gevend en origineel, Marcel. Doorgaan!
[P.S.: voorgaand tekstje kan op een natuurlijke manier zowel gelezen als direct uitgesproken worden]
Interessante beschouwing Marcel!