Gerdineke van Silfhout, gepromoveerd aan de Universiteit Utrecht en werkzaam als consultant bij Bureau ICE, schreef voor Taalpraat een stuk(je) over haar taalonderzoek.
Relatie tussen zinnen
‘Het propaangas was niet detecteerbaar. Er was ethaanthiol aan toegevoegd.’ Je denkt misschien wel: waar gaat dit over? Complex taalgebruik misschien? Dat je negentig procent van een context moet begrijpen om moeilijke woorden te kunnen interpreteren? Het heeft er wel mee te maken. Want: begrijp jij wat er eigenlijk staat? Welke relatie leg jij tussen de twee zinnen?
Deze?
- Het propaangas was niet detecteerbaar, [omdat] er ethaanthiol aan was toegevoegd.
Dan heb je het fout. Het moet zijn:
- Het propaangas was niet detecteerbaar, [hoewel] er ethaanthiol aan was toegevoegd.
Bovenstaand voorbeeld maakt duidelijk dat je relaties tussen zinnen niet zo gemakkelijk legt. Je moet namelijk voldoende voorkennis van het onderwerp hebben om de juiste verbanden te leggen. En anders? Dan begrijpen we de tekst niet.
Schooltaal
Precies dat overkomt veel leerlingen: 15 procent van de leerlingen begrijpt onvoldoende van hun studieteksten. In het vmbo gaat het zelfs om 25 procent. En wat blijkt uit onderzoek van onder andere Jentine Land (2009)? Juist in de vmbo-teksten ontbreken de verbindingswoorden, zoals omdat, want, toen en bovendien. Zinnen worden opgeknipt, kort gehouden om het werkgeheugen van de vmbo’ers niet teveel te belasten. Terwijl ik in mijn promotieonderzoek juist laat zien dat we deze leerlingen daardoor juist extra werk laten doen: ze moeten nu zelf bepalen welke relatie er ligt tussen zinnen. En dat is complex, blijkt uit mijn oogbewegingsexperimenten.
Denkkracht
Terug naar het voorbeeld zonder en met verbindingswoord:
- Het propaangas was niet detecteerbaar. Er was ethaanthiol aan toegevoegd.
- Het propaangas was niet detecteerbaar, hoewel er ethaanthiol aan was toegevoegd.
In het eerste geval moeten leerlingen zelf de relatie leggen. Wat blijkt? Ze hebben langer de tijd nodig om de informatie Er was ethaanthiol… te verwerken. Het kost dus meer cognitieve energie. Lezen ze de tweede zin, dan verwerken ze de informatie na het verbindingswoord sneller. Maar nog interessanter: ze kijken vaker kort terug, ofwel naar het verbindingswoord ofwel naar de voorgaande zin. Kortom, het verbindingswoord zet aan tot… samenhang aanbrengen en het geeft daarbij ook aan hoe de samenhang aangebracht moet worden. En dat resulteert weer in hogere scores op tekstbegripsvragen.
Helder voor iedereen
Alle zinnen in vmbo-boeken twee keer zo lang maken dus? Nee, zeker niet in alle gevallen. Maar wel wanneer het verband tussen stukjes informatie duidelijk maakt!
En hoewel je waarschijnlijk een sterke lezer bent, heb ik ook in deze tekst meer dan 20 verbindingswoorden geplaatst. Want wat laat mijn onderzoek ook zien: niet alleen vmbo’ers, maar ook havisten, niet alleen zwakke lezers, maar ook sterke lezers hebben er baat bij!
Wil je meer lezen over de oogbewegingspatronen en andere resultaten uit het onderzoek van Gerdineke van Silfhout? Ga dan naar haar website en bekijk de filmpjes, afbeeldingen en artikelen uit onderwijstijdschriften.
Helder en inzicht gevend stuk.
Knap werk van Gerdineke, als ik het mag zeggen. Hoe landt dit overigens in het onderwijs?
Helder verhaal!
Is lezen wel echt het probleem in het voorbeeld? Is het gegeven, propaangas gemengd met ethanol, niet een stukje vakkennis?
Het is mijn vak niet, maar ik kan mij voorstellen dat juist die combinatie bij lln bekend moet zijn.
Of in ieder geval dat beide stoffen detecteerbaar zijn.
Wat is de context van deze 2 feiten?
Een controle op gasdichtheid? Misschien in de situatie waarbij meerdere propaangasleidingen aanwezig waren?
Heeft iemand de “sms-taal” of de “app-taal” wel eens gelezen en direct begrepen?
Taal is een “voertuig” om ideeën over te brengen.
Kennis van beide stoffen en mede daardoor weten dat de ene stof toegevoegd wordt aan het ander maakt de lln die beide stoffen kenen de relatie zien en aan de hand daarvan invullen : Hoewel .
Mijns inziens is uw voorbeeld dus niet gestoeld op een goed en logisch te beredeneren argument op basis waarvan er het woord hoewel ingevuld wordt.
zag nog een paar typefoutjes:(zie onderstaande hoofdletter woorden):
* maakt DAT de lln die
* beide stoffen KENNEN
Ze zouden ook de zinnen kunnen opsplitsen, maar de voegwoorden behouden. Dit zie ik veel gedaan in de Bijbel in Gewone Taal; zinnen die met en, maar, dan, als, daarom, want, of. Met sommige voegwoorden werkt/oogt het beter dan met anderen, maar ik denk dat het belangrijkste is dat de teksten met opzet zo geschreven zijn, en dat geknoei met teksten voor in het onderwijs zou ik zeker niet doen. Ze moeten gewoon simpelere teksten zoeken dan, vind ik.
Ik zag nog een typfoutje:
onderstaande HOOFDLETTERWOORDEN