Een goede verstaander heeft aan een half woord genoeg. Waarom zou je woorden dan helemaal uitspreken?
“Ik kon vanoggent nog eve lekker blijve ligge.” Dit is ongeveer hoe je de zin “Ik kon vanochtend nog even lekker blijven liggen” kunt uitspreken. En veel Nederlanders doen dat ook zo.
We schrijven ‘eten’, maar zeggen ‘ete’. Bijna niemand zegt ‘dadelijk’; vaak wordt dat ‘daaluk’. Is dat nou gemakzucht? Tja. Strikt genomen wel. Het kost meer moeite om de ‘n’ aan het einde van ‘eten’ uit te spreken dan wanneer je die weglaat. ‘Dadelijk’ in drie lettergrepen uitspreken, kost ook meer energie dan ‘daaluk’. Misschien is gemakzucht niet de juiste typering: het is eerder een vorm van efficiëntie. De (goede) luisteraar weet echt wel wat ‘ete’ en ‘daaluk’ betekenen, dus waarom zou je meer zeggen?
Door bepaalde woorden half uit te spreken, kun je je publiek ook duidelijk maken dat je tot een bepaalde (bevolkings)groep hoort. Tv-presentator Twan Huys zegt bijna altijd ‘vanoggent’, misschien om zijn Limburgse afkomst te versluieren. Adriaan van Dis heeft het over het ‘kaptaal’ in plaats van ‘kapitaal’. Dat klinkt deftig, maar Van Dis is dat natuurlijk ook. Mensen die gewichtig willen klinken, spreken ‘koninklijk’ uit als ‘koonkluk’ (niet te verwarren met Klukkluk, de nepindiaan uit de oude tv-serie Pipo de Clown).
Toch is spreekgemak volgens mij de belangrijkste reden waarom we woorden half inslikken. Denk aan ‘bibliotheek’, dat bijna niemand als ‘bibliotheek’ uitspreekt, maar als ‘bibiotheek’ (de -l- verdwijnt). Een tijdje terug sprak Frank Miedema van de Raad van Bestuur van de Universiteit Utrecht over een
‘labotorium’ in plaats van een ‘laboratorium’. En journalist Martin Visser zei op 7 maart in EenVandaag: ‘De vraag is of het heel representief is’ (in plaats van ‘representatief’). Bij de sprekers zal geen enkel misverstand bestaan over de schrijfwijze en het aantal lettergrepen van deze woorden. Maar ze bekken gewoon niet lekker. En waarom ook al die moeite doen als toch iedereen begrijpt wat je bedoelt?
Vorige week even een gesprek met de overbuurvrouw. Ze zei dat ze van de viezetherapeut kwam. Uiteraard moest ik meteen aan Marcel denken….
And while I’m on the subject: mogelijk een nog mooiere bron van ingeslikte lettergrepen en letters dan de overbuurvrouw is weerman Gerrit Hiemstra (kennelijk ooit aanbeden door Gerard Reve, las ik laatst). Kijk vanavond maar eens en tel het aantal ‘wissevallig’s!
De stelling dat toch iedereen begrijpt wat je bedoelt, klopt niet altijd. Nederlands is niet mijn moedertaal. Meestal versta ik mijn gesprekspartners heel goed. Maar die venten die telkens lettergrepen verslikken en dan noch zo vlug mogelijk binnenmonds mompelen, maken het mij behoorlijk moeilijk te snappen wat ze willen zeggen.
Ik ben het eens met dit artikel. Ik heb ook gemerkt dat de letters dat ‘ wegvallen ‘ bijna altijd medeklinkers zijn. Tussen klinkers en medeklinkers, zijn de klinkers het meest waardevol in woorden. Daarom denk ik dat met mensen de neiging hebben om die medeklinkers niet te uitspreken. Want op één of ander manier, zijn die eigenlijk niet zo belangrijk. Maar ja, zouden we dat steeds ‘ standaard Nederlands ‘ noemen, denk ik niet. Het is belangrijk om die woorden toch voluit uit te spreken. Anders leren de kinderen het van het begin al verkeerd.