Wie is volgens u een legende? David Bowie? Eddie Merckx? Joop Zoetemelk? Babe Ruth? Mao Zedong? Martin Luther King? Yogi Berra? Albert Einstein?
David Bowie
Vorige week noemde de Volkskrant David Bowie een legende. Eerder zag ik in diezelfde krant en op nos.nl dat beroemdheden als voormalig voetballer Eusebio (‘de parel van Mozambique’), autocoureur Michael Schumacher en Feyenoord-keeper Eddy Pieters Graafland dezelfde kwalificatie kregen opgeplakt. Steeds als ik legende zie, twijfel ik over de betekenis van het woord.
Van Dale
Volgens de nieuwe Dikke Van Dale is een legende een ‘legendarische, al dan niet nog levende persoon die in een kunstvorm, sport of enig vakgebied op eenzame hoogte staat’. Op eenzame hoogte dus. Volgens mij betekent dit dat je per ‘terrein’ en per periode in de geschiedenis ook maar één legende kunt hebben. De vraag is dus bijvoorbeeld of Franz Beckenbauer en Johan Cruyff tegelijkertijd een legende kunnen zijn. Waarschijnlijk zijn ze het beiden. Het hangt er maar vanaf wie over hen schrijft of praat. En waar. Als je iemand een legende noemt, zegt het dus ook veel over de kijk van de schrijver of spreker of over de wereld waarin hij of zij leeft.
Devaluatie
Hoe dan ook: een legende is een heel bijzonder persoon. Iemand die zich onderscheidt van alle anderen op zijn of haar terrein. Maar heet iemand tegenwoordig niet heel snel een legende? Drie voorbeelden:
* Mokhtar Belmokhtar: een legende onder jihadisten (de Volkskrant, 15 juni 2015)
* PSV-legende floreert in Engeland (voetbalprimeur.nl)
* Piet Fransen, bij leven al een legende. (Dagblad van het Noorden, 2 augustus)
Oké. Mokhtar Belmokhtar zal inderdaad een legende zijn onder een heel specifieke groep mensen. Dat is ten minste de veronderstelling van de Volkskrant-journalist. In het tweede voorbeeld gaat het om voormalig PSV-keeper Heurelho Gomes. Is hij nou echt een legende? Bij PSV-legendes denk ik aan Jan van Beveren en Willy van der Kuijlen. Mijn vermoeden is dat de schrijver van de kop op voetbalprimeur.nl een stuk jonger is dan ik en Van Beveren en Van der Kuijlen misschien helemaal niet kent. Iedere leeftijdsgroep heeft zo z’n eigen legendes. Dat blijkt uit het derde voorbeeld. In die krantenkop gaat het om een legende die ik dan weer niet ken. ‘Piet Fransen stierf in de nacht van zaterdag op zondag op 79-jarige leeftijd. Daarmee verloor [sic] het voetbal, GVAV en FC Groningen een van de grootste en markantste spelers aller tijden. Bij leven was Fransen al een legende.’ Zo kent iedere generatie dus zijn eigen legendes.
Ambitie
Om een legende te zijn, moet je je sporen hebben verdiend. Dat kan al tijdens je leven. Dan ben je een ‘levende legende’. Het is dus niet zo dat je per se dood moet zijn om de status van legende te krijgen. Sterker nog, uit de volgende krantenkop blijkt dat een legende worden zelfs een ambitie kan zijn: ‘Depay wil legende worden’ (kop in De Telegraaf, 23 juli 2015). Typisch voetballers. Bescheidenheid is niet hun sterkste kant: ‘Ik wil op een gegeven moment een legende worden op Old Trafford’. Toe maar.