Na het zoveelste avondje voetballen was woensdagavond 13 maart duidelijk welke topteams de kwartfinales van de Champions League van dit jaar spelen. Op nos.nl stond ’s avonds laat een overzichtje van de acht teams die in april tegen elkaar spelen: Arsenal – Real Madrid, Paris Saint-Germain – Aston Villa, Barcelona – Borussia Dortmund en Bayern München – Internazionale. Onder het overzichtje stond dit: “De heenwedstrijden zijn op 8 of 9 april, de returns een week later.” Zie jij hier ook iets vreemds?
Een conflict
Misschien ligt het aan mij, maar ik zie een conflict in “De heenwedstrijden zijn op 8 of 9 april”. En dan bedoel ik niet het woord heenwedstrijd (Dikke Van Dale: ‘eerste wedstrijd tussen twee ploegen die in het kader van een sportcompetitie tweemaal tegen elkaar spelen (m.n. als uitwedstrijd voor een van beide))’, dat op zich al interessant is. Mij gaat het om de keuze voor het woordje of.
Er zijn vier heenwedstrijden. Als je vertrouwd bent met de manier waarop de Champions League is opgezet, dan weet je dat er per keer twee speelavonden zijn: een dinsdag- en een woensdagavond. In het geval van deze kwartfinale gaat het om twee keer twee heenwedstrijden per week: twee op dinsdag 8 april, twee op woensdag 9 april. Maar door het gebruik van het meervoud heenwedstrijden in combinatie met of lijkt het alsof er nog een besluit moet worden genomen. Je zou kunnen denken dat alle vier de wedstrijden op een van de twee data worden gespeeld.
Had dit niet anders gekund? Zeker. En heel eenvoudig ook: vervang of door en (“De heenwedstrijden zijn op 8 en 9 april”) en de formulering is glashelder. Wat hier speelt, is dat de schrijver kennis bij de lezer veronderstelt en dat is altijd riskant. Iemand die de Champions League kent, hoef je de betekenis van het bericht natuurlijk niet uit te leggen en mensen die niet in voetbal zijn geïnteresseerd, lezen het waarschijnlijk niet. Maar daar gaat het niet om. Als je schrijft, moet je altijd zo precies mogelijk zijn en elk woordje op een goudschaaltje wegen. Zo voorkom je elke mogelijke verwarring.
Nog een voorbeeld
Het gebruik van of waar en logischer is, komt overigens vaker voor. In een boek over coaching las ik bijvoorbeeld dit:
Vragen als ‘Wat is er gebeurd?’ of ‘Wat is er gedaan?’ geven de medewerker de gelegenheid om de gebeurtenis te rapporteren als observator.
De zin begint met een meervoudsvorm (Vragen) en twee voorbeelden. Die combinatie stuurt aan op en (‘samen’) en niet of (‘een van de twee’). Of zou wel kloppen als de zin zou beginnen met “Een vraag als ‘Wat is er gebeurd?’ of ‘Wat is er gedaan?’ geeft …”. Maar dat staat er niet.
Hoe zie jij dit?