Werkende werkwoorden

Op maandag 9 december stond op nos.nl de volgende kop boven een bericht over Syrië: “Europese landen pauzeren asielprocedures Syriërs vanwege val Assad.” Huh? Ik knipperde een paar keer met mijn ogen. Pauzeren valt voor mij in de categorie ‘werkende werkwoorden’, zoals ik het veranderende gebruik van werkwoorden ooit noemde in mijn taalbundel Tot straks, na de reclame! (1994).

Wat zijn ‘werkende werkwoorden’?
Wat bedoel ik met ‘werkende werkwoorden’? Het gaat bijvoorbeeld om overgankelijke werkwoorden (met een verplicht lijdend voorwerp) of onovergankelijke werkwoorden (zonder lijdend voorwerp) die tegenwoordig respectievelijk ook zonder of met lijdend voorwerp worden gebruikt. Denk aan het inmiddels volledig ingeburgerde onovergankelijke gebruik van wijzigen ( “Onze tarieven wijzigen per 1 januari 2025”) en het overgankelijke gebruik van lekken (“UEFA lekt Makkalie-rapport naar media”). Een andere bekend voorbeeld van veranderd taalgebruik van werkwoorden is missen (“Er mist iets”).

Werkwoorden in weerberichten
Ik kom zo terug op het gebruik van pauzeren in de inleiding, maar eerst nog even iets over het gebruik van bepaalde werkwoorden in het weerbericht van het NOS Journaal. Vorige week zei weerman Marco Verhoef bijvoorbeeld “opklaringen breiden uit” (zonder zich). Iets soortgelijks zei hij op 3 november: “Die mist is aan het uitbreiden”. Weervrouw Roosmarijn Knol vertelde op 16 november: “Het hogedrukgebied is naar het oosten verplaatst”. Verplaatsen is weliswaar ‘gewoon’ een overgankelijk werkwoord, maar in deze context past het niet. Wie of wat was er verantwoordelijk voor het verplaatsen van dat hogedrukgebied? Kortom, het weer is de laatste tijd ellendig, maar het gebruik van werkwoorden verkeert ook in zwaar weer.

Het nieuwe opschorten
Een lange inleiding om duidelijk te maken dat het gebruik van pauzeren in de kop op nos.nl ook in het rijtje van werkende werkwoorden past. Hoe weet ik dat zo zeker? Nou, in de laatste gedrukte editie van de Dikke Van Dale (vijftiende editie, 2015) staat bij het trefwoord pauzeren dat het een onovergankelijk werkwoord is (‘onov. ww.’): “rust, pauze houden, tijdelijk ophouden met iets om het later weer te beginnen”. Verder niets. Maar in de altijd actuele online versie van de Dikke Van Dale staat:

1 onovergankelijk werkwoord
rust, pauze houden, tijdelijk ophouden met iets om het later weer te beginnen
• even, tien minuten pauzeren
• rustig pauzeren
2 overgankelijk werkwoord
tijdelijk stopzetten
= onderbreken, opschorten
• een onderzoeksprogramma, het vaccineren pauzeren

Dat het in de kop op nos.nl over de tweede betekenis gaat, blijkt uit de eerste zin het artikel: “Meerdere Europese landen schorten voorlopig alle asielprocedures van Syriërs op vanwege de val van het regime van president Assad.” Mooi: opschorten in plaats van pauzeren. Of is opschorten misschien een te moeilijk woord en is pauzeren gewoon beter te begrijpen? Hoe dan ook: Van Dale heeft het overgankelijke gebruik van pauzeren geaccepteerd. En daarmee is het officieel.

Nog een pauze
En nu we het toch over pauzeren hebben: dit is de laatste Taalpraatblog van 2024. Fijne feestdagen en tot volgend jaar.