“Het was een treurige aanblik, de zelfrijdende auto van het bedrijf Cruise die zich tot aan zijn velgen in een bak vers gestort cement had vastgereden. Naast de auto, met op het dak hightechradar- en camerasystemen, staat een vertwijfelde wegwerker.” Zo begint een artikel in de Volkskrant van zaterdag 13 januari. Wat je hier ziet, is een schrijftruc. De vraag is: werkt de truc?
Zelfrijdende auto
Schrijvers van krantenartikelen gebruiken allerlei trucjes om de aandacht van de lezer te trekken en vast te houden. In het artikel in de Volkskrant gebeurt dat achtereenvolgens op de volgende manieren (en dan laat ik de foto’s even buiten beschouwing):
- Het begint met een duidelijke vermelding van het onderwerp: “Technologie AI achter het stuur”.
- Daaronder staat een grote kop met een woordspeling: “Zelfrijdende auto zoekt een uitweg”.
- Onder de kop staat een inleiding in grote letters die de lezer een beeld geeft van de inhoud van het artikel: “Het slechte nieuws over de zelfrijdende auto stapelt zich op, naast de gecrashte modellen in het wild. Kan het nog wat worden? Ja, klinkt het op een testcircuit van TNO, waar de AI-chauffeur een cursus mensen ontwijken krijgt. ‘In feite willen we het systeem leren redeneren.’” (Vetgedrukt zoals in de krant.)
- Dan begint het feitelijke artikel.
De opzet is helder: je weet waar het artikel over gaat en als het onderwerp je interesseert, lees je verder. Dat gaat voor mijn gevoel goed tot aan het begin van het artikel. Dan wordt een trucje toegepast om het verhaal smeuïg te maken: een anekdote. Laurens Verhagen en Bard van de Weijer, de schrijvers van het artikel, doen een poging om een beeldende situatie te schetsen. Maar is dat hier nodig? En werkt het?
Misleidend
Nee, voor mij is het niet nodig, want de titel, het thema en de inleiding hadden mijn aandacht getrokken en ik was al met lezen begonnen. En nee, het werkt niet. Sterker nog, ik haakte bijna af, omdat ik in verwarring was: wat is ‘Cruise’ en hoezo ‘een vertwijfelde wegwerker’? Ik las alleen maar door, omdat ik dacht ‘Dit wordt het Taalpraatonderwerp van deze week’. Het stukje is inhoudelijk ook misleidend, omdat je als lezer denkt dat de “bak vers gestort cement” op een testcircuit van TNO (zie inleiding) stond. Maar dat is niet juist. Pas als je verder leest, ontdek je dat het om een bak cement in San Francisco gaat waar een zelfrijdende auto zich vorig jaar in vastreed.
Houd oog voor de lezer
Het is prima om een artikel met een aantrekkelijke anekdote te beginnen, maar houd wel rekening met de voorkennis van de lezer. De schrijver van een artikel weet meer dan de lezer. De schrijver weet namelijk precies hoe het artikel is opgebouwd en wat er komen gaat. Die heeft immers een tijdje aan de tekst gesleuteld en heeft informatie heen en weer geschoven om tot een samenhangend geheel te komen. Dat is ook precies waar de lezer van een informatief krantenartikel behoefte aan heeft, maar die leest in beginsel lineair en wil van a tot z aangehaakt blijven. Die mag je niet aan het begin van een artikel laten vastlopen in een onbekende bak vers gestort cement.