Ken je LeesSimpel? Het is een app waarmee je via je telefoon de inhoud van brieven kunt laten vereenvoudigen. Je scant een brief en de app geeft in een handomdraai een eenvoudige samenvatting. Een geweldig initiatief voor iedereen die moeite heeft met lezen. Laten we eens kijken wat een scan oplevert. En wat voor risico’s eraan kleven.
Een nepbericht
Vorige week vond ik in mijn mailbox het zoveelste nepbericht van ‘Knab’: ik moest meteen in actie komen, want anders zou de bank mijn rekening blokkeren. Je kent dat soort berichten wel. Ik heb helemaal geen rekening bij Knab, dus ik stond op het punt om het bericht weg te gooien. Maar ja, bij alles wat ik lees, denk ik natuurlijk aan Taalpraat.
Hieronder vind je het volledige bericht. Ik heb alleen de aanhef veranderd. Op de plaats waar nu “heer of mevrouw” staat, stond mijn e-mailadres, wat het bericht overigens meteen ongeloofwaardig maakt, maar dat terzijde.
Geachte heer of mevrouw,
Er ontbreken enkele belangrijke gegevens van uw kant die nodig zijn om te voldoen aan onze voorwaarden en om een ononderbroken gebruik van uw rekening(en) te waarborgen. Tot op heden zijn deze gegevens nog niet geverifieerd. Daarom brengen wij u tijdig op de hoogte van de te nemen vervolgstappen.
Het is van essentieel belang om uw account opnieuw te verifiëren voor deze update. U heeft nog 48 uur de tijd om de nieuwe verificatieprocedure af te ronden. Na deze periode wordt de toegang tot uw rekening(en) opgeschort om ongeoorloofde toegang te voorkomen of te beperken.
Verder gaan.
Verder gaan is de valkuil: een link naar een nep-website waarmee de schurken achter het bericht mensen informatie en geld proberen af te troggelen.
Ben je het ermee eens dat dit geen eenvoudige taal is? Lange eerste zin, ingewikkelde constructies (van de te nemen vervolgstappen; laatste zin) en moeilijke woorden (waarborgen; verifiëren; opgeschort). Veel mensen zullen moeite hebben om de precieze inhoud van de mail te begrijpen. De logica klopt ook niet overal, bijvoorbeeld waarom opnieuw verifiëren (hoezo opnieuw)? En waar komt update vandaan?
Het resultaat van de scan
Dit is wat LeesSimpel ervan maakt: een opsomming met in het origineel ook voor elke regel een symbooltje, zoals een uitroepteken bij de eerste regel en een klokje voor de vierde regel.
- Er ontbreken belangrijke gegevens van jou.
- Deze gegevens moeten we controleren.
- Je moet je account opnieuw controleren.
- Je hebt nog 48 uur om dit te doen.
- Als je dit niet doet, kun je niet meer bij je account.
Een paar opmerkingen:
- LeesSimpel heeft een prima samenvatting gemaakt. De kern van de boodschap is goed verwoord. Voor iemand die moeite heeft met het lezen, is de samenvatting veel toegankelijker dan het origineel.
- Voor brieven van goedbedoelende instanties is het een heel handig instrument, maar de app kan geen onderscheid maken tussen ‘echt’ en ‘onecht’. Daarmee is het risico dat goedgelovige mensen in het nepbericht trappen in feite nóg groter.
- Dit is wat ‘machines’ doen: ze zetten geen vraagtekens bij de inhoud. Machines kunnen niet denken. Veel hulpmiddelen zijn handig, maar alles kan worden misbruikt.
Goed dat je aandacht besteedt aan deze app, én dat je tegelijkertijd aandacht hebt voor het risico/wijst op de beperking dat eenvoudig taalgebruik niet helpt om te kunnen doorzien wat de boodschapper van je wil.
Dankjewel
Grappig dat het woord ‘identiteit’ nergens te vinden is…
De huidige zogenoemde ‘grote taalmodellen’, zoals bijvoorbeeld ChatGTP, zijn steeds beter geworden in het voorspellen van welk woord zal volgen op een gegeven startwoord.
Dat komt door het gebruik van steeds verder geperfectioneerde wiskundige technieken. In de laatste versies levert dit verrassend goed ogend proza op. Dit wordt nog versterkt door intensieve machinale training op basis van een enorm corpus aan door mensen geproduceerde taal. Hierdoor is voor elk woord in de tekst, meestal, een juiste context verzekerd.
Wat de ‘chatbot’ echter dan fundamenteel nog steeds ontbeert, is ieder besef van de betekenis van de erdoor gegenereerde tekst. Bij humor, sarcasme, bewuste manipulatie, synoniemen en alle overige taalrijkdomaspecten, kan het dus makkelijk fout gaan zonder dat het direct opvalt. Zie het hier gegeven voorbeeld.
Marcel, ontwikkel een ‘SchrijfSimpel’ app waarvan instanties die in het publieke domein opereren, verplicht gebruik dienen te maken. Ik ben al tevreden als jij je afvraagt of dit wel een serieuze opmerking is.