Het valt niet mee om iets origineels te schrijven over taal. Ook het onderwerp van deze week is eerder uitgelegd door een deskundige, maar ik vind het toch de moeite waard om het (nog) een keer onder de aandacht te brengen. Ook omdat ik een kanttekening bij de bestaande uitleg wil plaatsen. Of liever: ik wil er iets aan toevoegen. Het gaat om neppe.
Nepmails
In de Volkskrant van 14 oktober las ik een artikel over @cestmocro, een populair ‘nieuwskanaal’ op Instagram dat sinds vorige week 1 miljoen volgers heeft. Het nieuws op het kanaal is enigszins gekleurd, maar dat doet nu even niet ter zake. Op dit moment staan op @cestmocro vooral de spanningen in Israël en Gaza centraal en in het Volkskrantartikel staat onder andere deze reactie van een van de volgers:
“Zoals de westerse media altijd de kant kiezen van Israël, zo laat c’estmocro de echte waarheid zien. Niet dat neppe gedoe waar jij in gelooft.”
Neppe. Ik moet eraan wennen, maar taalkenner Ton den Boon schrijft in een aflevering van de rubriek ‘Taal’ in Trouw van 2 mei 2020 dat neppe tegenwoordig heel gewoon is:
“In Trouw is in 2000 voor het eerst sprake van ‘neppe bloemen en neppe wijn’, maar in de Volkskrant tref je ‘neppe’ al een paar jaar eerder nu en dan aan. Nu is nep als bijvoeglijk naamwoord (in de betekenissen ‘onecht of fake’, ‘bedrieglijk’ of ‘nagemaakt’) helemaal ingeburgerd. ‘Neppe mails’ kan dus prima, al is er ook een alternatief: de samenstelling nepmails.”
Hier kan ik me wel in vinden. Dat wil zeggen, als neppe ingeburgerd is (en het komt inderdaad relatief vaak voor), dan hoort het bij onze taal. En ja, nepmails is een goed alternatief. Sterker nog, voor mijn gevoel heeft nepmails de voorkeur, maar dat komt omdat ik dat gewend ben. Wennen aan nieuwe dingen is altijd moeilijk.
In de Dikke Van Dale staan alleen voorbeelden met nep- en geen enkel met neppe. Als ik sommige voorbeelden in het woordenboek bekijk, snap ik ook wel dat neppe in sommige gevallen handiger leest: nepagent, nepantiek, nepoverval. Zie je wat ik bedoel? Het is misschien niet altijd makkelijk om te zien waar het ene deel van een woord ophoudt en het andere begint.
De– en het-woorden
Maar er is nog iets anders, iets wat Ton den Boon niet meldt: de zelfstandige naamwoorden na neppe hierboven zijn allemaal de-woorden en woorden in het meervoud. In die gevallen is neppe een logische keuze. Maar wat doe je met het-woorden? Bij die woorden kun je taaltechnisch gezien niet de vervoegde vorm neppe gebruiken: ‘neppe antiek’ of ‘een neppe schilderij’? Dat werkt niet. Daarom is het vastgeplakte gebruik van nep- in feite makkelijker, omdat je dat bij alle woorden kunt gebruiken, bij zowel enkelvoud als meervoud: nepbloem, nepbloemen, nepbericht, nepberichten.
Wat ook opvalt, is dat je alleen bij nep de vervoegde vorm ziet. Er is in ieder geval nog geen vervoegd bijvoeglijk alternatief voor bijvoorbeeld zeik- (zeikfilm), lul- (lulpraat) of kul- (kulreden) in combinatie met een de-woord. Maar ja, taal is dan ook niet altijd logisch.
Nog meer ‘nep’.
Met dank aan Marc de Coster
▶️ https://www.ensie.nl/woordenboek-van-populair-taalgebruik/nepper-neppert
‘Nep’ is naar mijn gevoel een bijwoord dat de staat van het werkwoord ‘zijn’ nader bepaalt zoals dat zich voltrekt in de mededeling ‘dit is nep’ en in de samenstellingen ‘nepagent, nepwijn en nepoverval. Aan neppe agent, neppe wijn en neppe overval (‘nep’ als bijvoeglijk naamwoord) kan ik als 84 jarige niet meer wennen.
Een ‘nep schilderij’ – zo mag het dan dus ook!
Wellicht staat de deur dan open naar fijne genuanceerde betekenisverschillen. Dat er een verschil is tussen een ‘nepschilderij’ en een ‘nep schilderij’, zoals er ook een verschil is tussen een standaardantwoord en een standaard antwoord.
Op LinkedIn schreef iemand op een bericht aan mij en mijn Teamworkcollega: “een toppe tijd” (= ‘een heel fijne tijd’). ‘Neppe’, ‘toppe’. Is het een nieuwe tendens?