Een goede krantenkop is goud waard, zeker voor mensen die niet de tijd hebben om een krant van a tot z te lezen (bijna iedereen dus). Een goede kop helpt je bij het bepalen of een artikel je aanspreekt of niet. Zo ja, dan lees je het bijbehorende stuk. Zo nee, dan ga je naar de volgende kop. Lekker handig. Maar het gaat niet altijd goed. Koppen kunnen ook verwarrend zijn (en toch je aandacht trekken).
Doodgezwegen plagen
Het eerste voorbeeld zie je in de foto hiernaast: “Doodgezwegen plagen hollen maakland Duitsland uit” (uit de Volkskrant van 22 september). Heb jij dezelfde leeservaring als ik? Toen ik dit voor de eerste keer las, dacht ik dat plagen een werkwoord was, waardoor ik de kop niet begreep. Pas toen ik de inleiding van het artikel las, werd me dat duidelijk:
“Industrieland Duitsland piept en kraakt. Alles, van hoge energieprijzen tot notoir trage bureaucratie, jaagt Duitse bedrijven naar het buitenland en schrikt buitenlandse investeerders af. Verliest Europa zijn economische grootmacht?”
De koppenmaker is er weliswaar in geslaagd om mijn aandacht te trekken, maar dat was niet omdat ik nieuwsgierig werd gemaakt naar de inhoud van het artikel, maar simpelweg omdat ik de taal niet begreep (en dan heb je altijd meteen mijn aandacht). Voor alle duidelijkheid: plagen is in de kop dus een zelfstandig naamwoord in het meervoud.
Ter preventie
Een ander voorbeeld zag ik boven een paginagrote advertentie in de Volkskrant van 4 oktober met allerlei cijfers en tabellen die vertrouwen moesten wekken. Zelfs de bedrijfsnaam (Otolift) was goed verstopt. De kop boven het stuk was: “Een traplift wordt steeds vaker gekocht ter preventie”.
Advertenties in de krant lees ik zelden, maar mijn oog viel erop. Ik ben benieuwd of jij bij het zien van de kop dezelfde ervaring hebt als ik. Ik dacht: “Wat een rare zin! Een lijdende vorm en ‘ter preventie’ van wat?” Heb jij dat ook? Ik moest er meer van weten en las de rest van de advertentie. In het stuk tekst dat onder de kop en een foto van een adviseur van Otolift staat, komt de zin nog een keer terug:
“Door ouderdom, een ongeluk of een aandoening, kan het zijn dat het lichaam niet meer zo goed meewerkt. Dat is voor veel mensen een reden om een traplift aan te schaffen. Een traplift wordt steeds vaker gekocht ter preventie. Mensen willen graag in de vertrouwde omgeving blijven wonen, dus oriënteren zij zich op de benodigde voorzieningen.”
De advertentie is een nepinterview met de adviseur op de foto. De vraag die hij na bovenstaand stukje krijgt voorgelegd, is de volgende: “Hoe helpt een traplift om valongelukken te voorkomen?” Pas hier begreep ik wat ik in feite zelf na ter preventie in de kop erbij moest denken: “ter preventie van een val” of “ter preventie van een valongeluk”.
Geslaagd?
Aan de ene kant kun je stellen dat de twee koppen geslaagd zijn: ze hebben mij verleid tot het lezen van de rest van de tekst. Aan de andere kant vraag ik me af of ze voldoende informatief zijn of talig kloppen. Bij de eerste moest ik mij inspannen om de betekenis te doorgronden. Bij de tweede twijfelde ik aan de correctheid van de kop.
Ik ben benieuwd hoe jij de twee koppen leest en ervaart.
Bij de eerste kop zag ik plagen voor me (de pest? cholera?) die Duitsland uit rennen naar een buurland. Met de tweede had ik minder moeite; die val dacht ik er automatisch bij.
Ik had in de eerste kop vooral last van dat ‘uithollen’ dat ik net als Klazien las als ‘uit hollen’. Plagen zag ik geen moment als ww omdat dat na ‘doodgezwegen’ niet voor de hand ligt.
De tweede kop begreep ik moeiteloos. Ik zou als redacteur wel ingegrepen hebben en kiezen voor ‘preventief’ (en dan natuurlijk de woordvolgorde aangepast hebben).
Ik vond zelf de eerste kop vooral te… literair, bij gebrek aan een beter woord. Alsof de maker te veel informatie in de kop probeerde te proppen, hele (bij)zinnen in één woord wilde uitdrukken. ‘Duitse maakindustrie geplaagd door tegenslagen’ zou bijvoorbeeld veel duidelijker zijn geweest – en een rustigere leeservaring.
Mijn aanvankelijke indruk was dat ‘de plagen’ met gezwinde spoed Duitsland verlieten. De ware betekenis van de kop kon ik niet eenvoudig vaststellen omdat ieder woord van de kop feitelijk een onderscheidende mededeling inhield; voor mij iets te veel van het goede!
Ik had geen moeite met de tweede, al zou ik net als Carola Janssen de voorkeur geven aan ‘preventie’. Wat de eerste betreft had ik geen problemen met ‘plagen’ omdat het m.i. meer voor de hand ligt (frequentie-effect?) dat er na ‘doodgezwegen’ een zelfstandig naamwoord volgt. En als je doorleest, is de interpretatie van ‘plagen’ als ww., dus ‘plagen hollen’, nog minder waarschijnlijk. Wel zag ik de plagen – net als vele anderen – Duitsland uit rennen.
Bedankt voor alle reacties en analyses. Dat de eerste kop niet lekker bekt, is wel duidelijk, maar het is interessant om te zien dat jullie minder moeite hebben met de tweede kop dan ik. Smaken verschillen, zullen we maar zeggen.