Gekmakend

Schrijf je gek makend of gekmakend? Los of vast? Als je in Google op de woordcombinaties “ziek makende” en “ziek makend” zoekt, vind je een paar duizend losgeschreven voorbeelden, maar volgens de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Taalunie (de officiële spelling) is het één woord. Veel mensen hebben blijkbaar moeite met de schrijfwijze van dit soort woordcombinaties. Jij ook?

Lang verhaal
Ruim tien jaar geleden heb ik voor mijn beroepsvereniging VZV dit onderwerp al eens uitvoerig geanalyseerd en er een artikel over geschreven. Het volledige artikel vind je in de taalblog op mijn website (de voorganger van Taalpraat). De titel van het stuk is “Spellingspaghetti: los of vast?” Als je precies wilt weten hoe het zit en waarom het zo ingewikkeld is, moet je dat artikel maar eens lezen. Het is een lang verhaal met veel mitsen en maren. Daarom geef ik hier een paar vuistregels. Misschien heb je er iets aan.

Vuistregel 1
Mijn eerste vuistregel: zoek naar de klemtoon. Als in een woordcombinatie van bijvoorbeeld goed + gelukt, snel + drogend en boos + makend gevolgd door een zelfstandig naamwoord alleen het eerste deel (goed, snel, boos) van de combinatie een duidelijke hoofdklemtoon krijgt, dan schrijf je die als één woord. Het is dus een goedgelukt schilderij, sneldrogende verf en een boosmakend bericht.

Vuistregel 2
Bij de eerste vuistregel test je de uitspraak. Bij mijn tweede vuistregel kijk je goed naar de samenstelling van de geschreven woordcombinatie: schrijf alle woordcombinaties bestaande uit een kort bijwoord (goed, gunstig, slecht, snel, vaak, veel, zwaar, …) + deelwoord (aangelegd, bedoeld, gebruikt, gemutst, getraind, getroffen, groeiend, voorkomend, …) en gevolgd door een zelfstandig naamwoord altijd als één woord. Enkele voorbeelden: een goedgemutste kok, een veelvoorkomend probleem en een zwaargetroffen gebied.

Vuistregel 3
Twijfel je nog steeds? Pas dan vuistregel 3 toe: ga naar woordenlijst.org, de digitale versie van Het Groene Boekje. Daarin vind je heel veel combinaties, zoals goedbedoeld en gekmakend. Eerlijk gezegd, is deze vuistregel de minst nuttige, omdat heel veel woordcombinaties niet in de lijst zijn opgenomen, waardoor je toch weer gaat twijfelen. Is het bijvoorbeeld een slechtgeïsoleerd huis of een slecht geïsoleerd huis? Volgens vuistregel 1 en 2 is de eerste variant de enige juiste, maar in de Woordenlijst is het woord niet opgenomen.

Tot slot: heb je nog steeds twijfels over de schrijfwijze van bepaalde woordcombinaties? Lees dan mijn artikel uit 2012. Het kan overigens ook zijn dat je dan nog meer twijfelt.

2 reacties op Gekmakend

  1. Arnoud van den Eerenbeemt zegt

    Als medisch terminoloog heb ik moeite met dit krasse adjectief door mijn moeilijk te onderdrukken associatie met psychosen die ettelijke familieleden hebben doorgemaakt, in één geval met dodelijk verloop. Mijn man gebruikte het woord onlangs als aanduiding van een onredelijke en ongunstige wettelijke situatie. Als redacteur van de tekst heb ik hem toen kunnen overtuigen van ‘hemeltergend’ als geschikter synoniem in die zakelijke context.

Geef een reactie

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *