Woensdag 7 december stond er een indrukwekkend verhaal van een Russische dissident in de Volkskrant. Zijn naam is Ilja Jasjin. Hij is al vele jaren actief binnen de Russische oppositie en daar betaalt hij nu een hoge prijs voor. Tegen hem is namelijk negen jaar strafkolonie geëist voor het verspreiden van nepnieuws. Vreselijk natuurlijk, maar daar wil ik hier niet te veel over uitweiden. Wel over de laatste zin van het Volkskrantartikel. Daar is iets mee aan de hand.
De context
Eerst nog iets over de context. De zaak tegen Ilja Jasjin vond plaats in een rechtbank in Moskou. Dat er in Rusland ook mensen zijn die zich tegen het dictatoriale bewind in Rusland verzetten, blijkt niet alleen uit het moedige gedrag van Ilja Jasjin, die op zijn YouTube-kanaal een filmpje over de gebeurtenissen in het Oekraïense stadje Boetsja had gezet, maar ook uit het gedrag van zijn advocaat en het publiek in de rechtszaal. Journalist Geert Groot Koerkamp schrijft: “Een luid applaus vult de Moskouse rechtszaal dinsdag na een vlammend betoog van advocaat Vadim Prochorov. De rechter, geïrriteerd, dreigt de zaal te ontruimen.”
De zin
Het artikel eindigt met deze zin: “Onder het scanderen van zijn naam wordt hij de zaal uitgeleid.” Zie je wat ik bedoel als ik schrijf: “Daar is iets mee aan de hand”? Natuurlijk begrijpen we dat de dappere mensen in het publiek de naam van Ilja Jasjin scanderen. Maar dat staat er niet. Door de manier waarop de zin is opgeschreven, lijkt het alsof Ilja Jasjin zijn eigen naam scandeert. Dat komt doordat ‘technisch gezien’ hij het veronderstelde onderwerp van “Onder het scanderen van zijn naam” is. Dat kan dus niet en is net zo gek als “Eenmaal opgeleverd kan de eerste groep bewoners naar de nieuwe woningen verhuizen”. Door de manier waarop de zin is geformuleerd, krijg je de indruk dat niet de woningen maar de bewoners zijn opgeleverd.
De interpretatie
Nu kun je zeggen dat Geert Groot Koerkamp zorgvuldiger had moeten schrijven (of dat een redacteur beter had moeten opletten), maar je kunt het ook anders bekijken. Ten eerste laat het voorbeeld zien dat duidelijk en ondubbelzinnig schrijven een kunst is. Ik vind Geert Groot Koerkamp een uitstekende journalist met mooie reportages uit Oekraïne en Rusland, maar de zin hierboven laat zien dat helder schrijven iets anders is dan gesproken reportages op tv presenteren. Geschreven taal luistert heel nauw en moet vaak nog preciezer zijn dan gesproken taal. Ten tweede laat de zin zien dat er meer is dan het geschreven woord. Lezers hebben zo veel (achtergrond)kennis en kunnen zo’n zin zo gemakkelijk in de grotere, betekenisvolle context van het artikel en de situatie plaatsen dat iets wat taalkundig en logisch misschien niet klopt, toch geen enkel interpretatieprobleem veroorzaakt. Taal kun je niet los zien van de werkelijkheid. En dat is maar goed ook.
Dit is de laatste Taalpraatblog van dit jaar. Fijne feestdagen en een goede start van het nieuwe jaar.
Een veel voorkomende grammaticale fout. Miljoenen jaren geleden zat ik in de eerste klas van het lyceum. De leerlingen moesten een opstel schrijven en ik vertelde over een busreis naar de dierentuin. De bus had ons daar afgezet en we brachten onze tijd met het bekijken van de dieren. Toen schreef ik: “Na uren in de dierentuin te hebben rondgelopen kwam de bus ons weer halen.” Ik kreeg en reprimande van de meester, die mij op mijn fout wees! Dat is me later nooit weer overkomen!
Prachtig voorbeeld, George. Dank je wel.
Pingback: Oh, Volkskrant | Taalpraat