Geërfd of georven?

Een trouwe Taalprater stuurde me afgelopen maandag naar aanleiding van mijn blog over verdwijnende werkwoordsvormen dit bericht: “Ik ben fan van Tussen Kunst en Kitsch en hoor regelmatig (en alleen in dat programma) georven in plaats van geërfd. Het klinkt altijd alsof de spreker echt z’n best doet om netjes te praten want hij is op tv!” Deze opmerking schreeuwt om een vervolg op de blog van vorige week.

Dialect
De gasten bij Tussen Kunst en Kitsch zijn niet de enigen die georven in plaats van geërfd gebruiken. En het is ook niet verrassend. Georven is een woord dat achter de coulissen van het keurige Nederlands wel degelijk wordt gebruikt. Taalpraatlezer Hans de Zwart schreef vorige week in zijn reactie op mijn blog: “Ik hoor ook bij de generatie die ‘voer’ en ‘joeg’ placht te gebruiken. In het Betuws hoor ik hier soms ook nog verrassende vormen die zijn over ‘georven’, zoals ‘gerolen’ en ‘hong’.” Geweldig, Hans. Ik herken al die woorden. Mijn onlangs overleden schoonvader, die ook uit de Betuwe kwam, gebruikte ook woorden als gerolen en hong. En in het Valkenswaards, mijn eigen dialect, dat ik helaas grotendeels ben kwijtgeraakt, was (is?) het ook heel normaal om georven en gevragen (in plaats van gevraagd) te gebruiken. Ook dit zijn oude vormen, net als woei en ried. Maar er is nog meer.

Formeel en bekakt
Dit is wat er in de Dikke Van Dale bij erven staat:

overgankelijk werkwoord • erfde, heeft geërfd (informeel, bekakt en schertsend ook: orf, heeft georven)

Ook hier staat georven genoemd, net als de verledentijdsvorm orf, die ik zelf nog nooit heb gehoord. Ook niet in mijn dialect trouwens. Maar heel bijzonder is wat er in Van Dale tussen haakjes staat. ‘Formeel’ en ‘bekakt’ sluiten mooi aan bij wat de Taalprater die ik in het begin van deze blog aanhaal, over georven schrijft: “… om netjes te praten want hij is op tv!” Nog interessanter is de omschrijving ‘schertsend’.

Schertsend
De adviesdienst van Onze Taal wijdt een prachtige webpagina aan geërfd en georven. Dit moet je echt eens lezen. Daar staat dat veel onregelmatige voltooid deelwoorden voor de grap worden gebruikt, zoals gerolen in plaats van geruild (zie ook de reactie van Hans de Zwart hierboven), gemorken in plaats van gemerkt, gesnopen in plaats van gesnapt, en opgevroten in plaats van opgevreten. Allemaal met een /o/-klank, zelfs als er een ander onregelmatig voltooid deelwoord bestaat, zoals in het geval van opgevroten.

Prachtig
Waarom vind ik dit prachtig? Omdat de schertsend gebruikte onregelmatige voltooid deelwoorden laten zien hoe creatief je met taal kunt omgaan. Omdat je als moedertaalspreker meteen aanvoelt dat die gekke voltooid deelwoorden grappig bedoeld zijn. En omdat het gebruik van -o- in alle voltooid deelwoorden laat zien dat taalgebruikers zelfs voor de grap van regelmaat houden.