Nieuwe voornaamwoorden

Vorige week las ik in de krant dat het Franse woordenboek Le Petit Robert een nieuw woord heeft opgenomen: iel, een samentrekking van het mannelijke persoonlijke voornaamwoord il (‘hij’) en het vrouwelijke elle (‘zij’). Voornaamwoorden in een taal verander je niet zomaar. Het is dan ook onvermijdelijk dat er zo’n vernieuwing tot discussie leidt. Ook Brigitte Macron, de echtgenote van de Franse president, heeft zich ermee bemoeid en vindt het maar niks. Maar wat is er mis met iel? En hoe gaan wij in Nederland met dit soort nieuwe voornaamwoorden om?

Meebewegen
Vroeger, niet zo heel lang geleden, maakten we onderscheid tussen mannen en vrouwen en jongens en meisjes. Maar deze binaire geslachtsverdeling is achterhaald. Er zijn ook non-binaire personen, mensen die zich niet in het hokje van ‘man’ of ‘vrouw’ willen laten drukken. Dat betekent dat we daar ook in onze taal rekening mee moeten houden. Met iel maken de makers van Le Petit Robert duidelijk dat de taal meebeweegt met ontwikkelingen in de samenleving. De directeur van Le Petit Robert zegt hierover: “Het leek ons handig de term te verduidelijken voor wie het tegenkomt.” Kortom, het woordenboek registreert gebruik en oordeelt niet.

Nederlands
Hoe gaan wij in het Nederlands om met verwijzingen naar non-binaire personen? Een paar weken geleden was ik dagvoorzitter van een bijeenkomst van vertalers. Het thema was ‘Vertalen in een veranderende wereld’. De eerste sprekers – literair vertaler Lette Vos en universitair docent Tia Nutters – vertelden daar over een onderzoek dat zij hebben gedaan naar non-binaire persoonlijke voornaamwoorden. Binnenkort verschijnt hierover een artikel van hen in het vertalersvakblad Filter. Zij vertelden dat hen, die, diens en hun persoonlijke en bezittelijke voornaamwoorden zijn die worden gebruikt voor verwijzing naar non-binaire personen. Let wel: het gaat hier om enkelvoudsvormen. Dus: Hen woont in Amsterdam of Chris neemt hun hond mee. Blijkbaar voelen non-binaire personen zich hier goed bij, maar ik moet wennen aan het nieuwe gebruik van hen en hun. Vooral omdat dit soort verwijzingen verwarrend kan zijn, zoals in het voorbeeld met hun hond.

Engels
Voordat ik aan deze blog begon, dacht ik dat het Engels duidelijker was dan het Nederlands en Frans als het gaat om non-binaire voornaamwoorden. Mijn veronderstelling was dat in het Engels alleen they, them en themself worden gebruikt voor enkelvoudige verwijzing naar non-binaire personen. Maar in mijn zoektocht op internet kwam ik al snel uit bij een artikel op de website van BBC News met een hele waslijst aan non-binaire verwijswoorden. Blijkbaar kan het (ook) in Engels nog alle kanten op en is dit nieuwe taalgebruik nog volop in beweging.

Gevoelig onderwerp
Genderidentiteit is een gevoelig onderwerp. Mag ik als heteroseksuele man een mening hebben over deze ontwikkeling van non-binaire voornaamwoorden? Ik hoop het wel. En wat vind ik er dan van? Ik sta aan de kant van de directeur van Le Petit Robert. We registreren wat er met onze taal gebeurt en leren met veranderingen omgaan. Op dit moment gaat het gebruik van hen en hun als non-binaire persoonlijke voornaamwoorden enkelvoud helemaal tegen mijn taalgevoel in. Het wringt omdat het nieuw is en omdat je het nog niet veel hoort of ziet. Toch zal het op den duur wel wennen, vermoed ik. Het heeft gewoon tijd nodig, net als elke andere taalverandering.

5 reacties op Nieuwe voornaamwoorden

  1. Lilian zegt

    Het is inderdaad een gevoelig onderwerp. Gelukkig zijn de meeste taalgebruikers van goede wil, waardoor non-binaire en transgender personen er gewoonlijk geen moeite mee hebben als iemand zich vergist. Ik ben erg benieuwd hoe creatief wij als taalgebruikers zijn en welke bestaande of nieuwe voornaamwoorden er over 10 jaar zijn ingeburgerd!

  2. Albertien Helmus zegt

    En wat vinden non-binaire en transgender personen hier zelf van? Onder hen zijn er vast ook tolk-vertalers..

    Lelijke tussenvorm vind ik trouwens,’vij’..maar dat is mijn bescheiden mening.

    Registeren en niet oordelen lijkt mij verder een goede leidraad in deze taalkwestie.

    En..themself is dat geen meervoudig voornaamwoord
    –>themselves?? Of ben ik nou echt al te lang weg uit het taalonderwijs??

  3. j.p.van.de.Sande zegt

    Sexueel dimorfisme

    Het scheppen des natuurs maakt vreemde sprongen
    Zij schept ons man en vrouw en eenmaal zo geheten
    Kan men dat onderscheid geheel niet meer vergeten
    Toch kan men soms niet passend in de mal gewrongen

    Hen wordt dan door een vage twijfel aangevreten
    Heb ik tot nu steeds als alt of als tenor gezongen?
    Heeft men mij in een foute rol gedwongen?
    Is mij vanouds de foute sexe toebemeten?

    De muizenissen die het denken ons verschaft
    Zijn dikwijls door de tijdgeest opgeblazen
    Maar zelfs d’Eon werd nimmer afgestraft

    Voor zijn travestisch en heldhaftig levensrazen
    Wie als eens hij of zij ‘t verschil heeft afgeschaft
    Hoeft niet meer bang te zijn, voor het gedonder in de glazen

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *