Verbaas jij je ook weleens over de verschillende betekenissen van woorden? Dat wil zeggen over de betekenissen zoals ze in een woordenboek staan? Ik had dat afgelopen donderdag. In de Volkskrant las ik een stukje met als titel “Ook D66 wil kloof lerarensalarissen dichten”. Omdat ik zelf ooit docent was, wilde ik daar meer van weten. Mijn oog viel specifiek op kloof.
Is dit een kloof?
Dit is het hele artikel: “Het salarisverschil tussen basisonderwijs en middelbaar onderwijs bedraagt al naar gelang functie en schaalindeling zo’n 150 à 200 euro per maand. Nadat linkse partijen al aandrongen op verhoging van het salaris in het basisonderwijs om deze kloof te verkleinen, volgde woensdag ook de demissionaire regeringspartij D66. Momenteel verdient een beginnend docent op een basisschool in de laagste salarisschaal 2.678 euro bruto per maand, een bedrag dat kan oplopen tot 4.113 euro. De laagste salarisschaal in het middelbaar onderwijs is 2.822 euro en eindigt bij 4.301. Voor een leidinggevende in het middelbaar onderwijs kan dat oplopen tot 6.178 euro. In het basisonderwijs is 5.990 euro het allerhoogste salaris.”
Het eerste wat ik dacht, was: is hier wel sprake van een ‘kloof’? Leerkrachten in het primair onderwijs (po) verdienen blijkbaar ruim 5% minder dan docenten in het voortgezet onderwijs (vo). Helemaal eerlijk is het misschien niet, daar wil ik niet over twisten, maar mij viel het verschil eigenlijk best mee. Ooit was dat veel groter. Dat was voor de invoering van de HOS-nota (Herziening Onderwijs Salarisstructuur) in de jaren ‘80 van de vorige eeuw. Daarmee werden de maximale salarisschalen van docenten in het voortgezet onderwijs flink verlaagd en werd het verschil tussen salarissen in het po en vo kleiner.
En dit verschil dan?
Vergelijk de ‘kloof’ hierboven nu eens met wat ik op Intermediair vond: “Vrouwen verdienen gemiddeld 33.750 euro bruto per jaar. Dat is ruim 5 duizend euro minder dan de gemiddelde man. Ondanks alle goede voornemens weten we de salariskloof maar niet te dichten.” Mannen verdienen (2019) gemiddeld 15% meer dan vrouwen. Dat is fors meer dat bij docenten, bij wie dan gelukkig geen onderscheid wordt gemaakt tussen mannen en vrouwen.
Wat is een kloof?
Hoe groot is een ‘kloof’? We pakken de Dikke Van Dale er eens bij. Dan zien we de volgende betekenissen:
1. door klieving ontstane, naar binnen toe smaller wordende opening in iets
2. diepe gaping van gestrekte vorm in bergen of rotsen, met zeer steile wanden
3. barstje in de huid door kou of als een ziekelijke aandoening
4. figuurlijk (onoverbrugbare) afstand, verwijdering
5. figuurlijk breuk in de betrekking van personen en groepen onderling, of voor een algeheel uiteengaan of gescheiden zijn van meningen en standpunten
6. plaatje waarop de onrust gemonteerd is
Vergeet even de laatste (technische) betekenis. Wat mij opvalt, is dat er een verschil is tussen de letterlijke betekenissen en de figuurlijke. Bij de letterlijke betekenissen ligt de nadruk op de relatieve diepte, d.w.z. op de verhouding tussen de lengte, breedte en diepte van een gat. Bij figuurlijke betekenis 4 ligt de nadruk op de afstand, op de ‘breedte’. Bij figuurlijke betekenis 5 zou het zowel om breedte als diepte kunnen gaan. In ieder geval om een flink en moeilijk overbrugbaar gat.
Diepte of breedte?
Als je de verschillen in de salarisschalen van vo-docenten en po-leerkrachten zoals beschreven in de Volkskrant bekijkt vanuit figuurlijke betekenis 4 en 5 van kloof, dan lijkt een oplossing ver weg. Maar bekijk je de salarisverschillen vanuit letterlijke betekenis 1 tot en met 3 dan is de kloof makkelijk te overbruggen. Zeker als die kloof niet echt heel diep is.
Het artikel in de Volkskrant lijkt objectief, maar dat is het niet. Als je in verband met salarissen het woord kloof gebruikt en het gaat zoals hierboven om een verschil van 5%, dan geef je een mening. Verschil zou bijvoorbeeld neutraler zijn. Het gebruik van een metafoor als kloof is een voorbeeld van hoe je je lezers wilt overtuigen van jouw kijk op een zaak.
Interessante analyse, Marcel!