Anderhalve week geleden luisterde ik naar een webinar van John van Dongen, deskundige onderwijs & ICT. In zijn presentatie gebruikte hij twee tijdverwijzingen die mij weer eens deden beseffen hoe betrekkelijk taal en tijd zijn. En ze bewezen het gelijk van Taalpraatlezer Bert Weltens, die in een reactie op de blog over cijfers en getallen van 12 april schreef: “Zoals altijd is taalgebruik contextafhankelijk.”
Komende en afgelopen tijd
Van Dongen gebruikte de komende tijd en de afgelopen tijd met een verrassende stelligheid. Hij zei: “de komende tijd, dus de komende vijf, zes jaar” en “de afgelopen tijd, van maart tot en met nu”. Met dat laatste verwees hij naar de coronatijd, zo bleek uit de context.
Komend(e) en afgelopen zijn in feite open verwijzingen naar de toekomst en het verleden. Je kunt spreken over bijvoorbeeld de komende vijf minuten, de komende nacht, de komende week, komende winter en de komende eeuw. Hetzelfde geldt voor afgelopen: de afgelopen uren, de afgelopen week, de afgelopen jaren enzovoorts.
Stellig
Waar het mij om gaat is dit: dat John van Dongen in zijn presentatie zo stellig was over de betekenis van de komende tijd en de afgelopen tijd. Na de komende tijd gebruikte hij dus: alsof iedereen wel wist dat het in zijn betoog om “vijf, zes jaar” ging. Ook achter de afgelopen tijd ging een soort vanzelfsprekendheid schuil: “van maart tot en met nu”. Alsof hij wilde zeggen: “Je weet wel, sinds de tijd dat het coronavirus hier in West-Europa begon huis te houden.” Maar zonder de uitleg had niemand de verwijzing begrepen. En daar komt nog bij dat je als luisteraar zelf maar moest uitvogelen dat het om maart vorig jaar en niet maart dit jaar ging.
Contextafhankelijk
Komende en afgelopen zijn vage, algemene tijdverwijzingen. De precieze tijdsduur hangt af van de context. En dat geldt voor heel veel dingen in de taal. Neem iets simpels als tafel. Bij de een roept het woord bijvoorbeeld een beeld op van een rechthoekige, houten tafel met vier poten; de ander heeft een vierkante glazen tafel met één poot voor ogen. De meeste woorden zijn op zich lekker vaag en algemeen. Pas wanneer we ze in een context gebruiken, krijgen ze echt betekenis.