“Bij getallen is niet altijd meteen duidelijk of deze met cijfers moeten worden weergegeven, dan wel worden uitgeschreven.” Zo begint de beschrijving onder het kopje “cijfers en getallen” in het Stijlboek van de Volkskrant. Wat volgt, is een vrij uitvoerige beschrijving van het cijfer- en getallenbeleid van deze krant. De kern van het betoog: alles draait om de leesbaarheid. En terecht. Maar hoe pakt dat in de praktijk uit? En hoe pakt een krant als het Eindhovens Dagblad dit aan?
De Volkskrant van zaterdag
Ik pak de Volkskrant van afgelopen zaterdag erbij. Vijf voorbeelden:
1. Er zaten 42.000 e-mails in mijn inbox.
2. [Joe Biden] loodste een economisch herstelpakket van 1,9 biljoen (1.900 miljard) door het congres.
3. Voor zo’n 65.000 kiezers pakte [het stemmen per post] niet goed uit.
4. Van [het boek Fantoomgroei] … zijn al bijna 35 duizend exemplaren verkocht.
5. Klanten van ING die meer dan 100 duizend euro op hun rekening hebben staan, moeten daarover vanaf juli rente gaan betalen. … Consumenten betaalden sinds begin dit jaar een negatieve rente van 0,5 procent over spaartegoeden boven de 2,5 ton.
Voorbeeld 4 en 5 voldoen volledig aan de beschrijving in het Stijlboek: “Getallen als 21 duizend en 44 miljoen gaan deels in cijfers, deels in letters”. Maar zoals je ziet, wijken de getallen in voorbeeld 1 en 3 daarvan af. Het beleid is helder, maar de praktijk is weerbarstig.
Over heel grote getallen staat in het Stijlboek: “Schrijf bij heel grote getallen (die het voorstellingsvermogen van de lezer op de proef stellen) liever 1.600 miljard dan 1,6 biljoen. Dit bevordert de toegankelijkheid van de tekst.” Dit strookt niet helemaal met wat je in voorbeeld 2 ziet. De weergave die volgens het Stijlboek toegankelijker is, staat tussen haakjes. Waarom? Waarom moet er 1,9 biljoen bij staan als duidelijk is dat veel mensen zich daar niets bij kunnen voorstellen. Weet je wat ik denk: het is een directe vertaling van $1.9 trillion uit een Amerikaanse bron. Op zich is trillion goed vertaald met biljoen, maar in feite had het bedrag direct moeten worden ‘doorvertaald’ naar 1.600 miljard. De vermelding van biljoen is overbodig (volgens de krant zelf).
Het Eindhovens Dagblad van zaterdag
En lees nu eens dit wat langere stuk van financieel adviseur René Vos in het Eindhovens Dagblad van afgelopen zaterdag:
6. Stel je hebt een huis met een marktwaarde van 400.000 euro met een hypotheek van nog zo’n 100.000 euro tegen een rente van 4,3%. Een situatie die ik vaak tegenkom. Dan betaalt de eigenaar nu zo’n € 348,00 per maand. Stel dat hij de hypotheek oversluit met een boeterente van laten we zeggen 10.000 euro en extra opname van 90.000 euro. … Met die 90.000 euro kun je iets leuks doen of bijvoorbeeld 15 jaar je pensioen met 500 euro netto per maand aanvullen. En je bespaart dan 133 euro per maand.
Van deze krant heb ik helaas geen stijlgids kunnen vinden, maar er zijn twee dingen die mij opvallen aan de getallen:
- Deze krant schrijft duizendtallen volledig in cijfers. Een ander beleid dan de Volkskrant dus.
- De schrijfwijze van de geldbedragen is niet consequent: de ene keer met valutateken en de andere keer met de omschrijving euro, en de ene keer met twee nullen achter de komma en de andere keer zonder komma en nullen.
Wat vind jij?
Mijn vragen aan jou:
- Klopt voor jouw gevoel de veronderstelling van de Volkskrant dat bijvoorbeeld 20 duizend makkelijker lezen is dan 20.000?
- Stoort het jou als schrijfwijzen zoals € 348,00 en 133 euro door elkaar lopen? En welke schrijfwijze vind jij het prettigst lezen?
- En wat vind je van het volgende? In voorbeeld 5 staat aan het einde “spaartegoeden boven de 2,5 ton”. Dit is een bijzondere schrijfwijze van 250.000 of 250 duizend. Bij de prijs van huizen praten we natuurlijk vaak over tonnen. Is dat net zo duidelijk als de twee alternatieven? Of is het duidelijker of juist onduidelijker?
Ik ben benieuwd naar jouw leeservaringen.
Eerst antwoorden op je drie vraagpunten, Marcel.
Daarna mijn meer algemene idee t.a.v. je Taalpraatthema.
1. Ja.
2. €348,00 stoort me in dit geval enorm omdat die twee nullen achter de komma een nauwkeurigheid suggereren die er zelden zal zijn.
3. Ja, 2,5ton is in dit geval minstens even duidelijk omdat het hier over de orde van grootte gaat. We zijn in specifieke gevallen wel vertrouwd met getallen zoals 348.700 euro, tenminste als het bijvoorbeeld over huizenprijzen gaat; maar weer niet als het aantallen potloden betreft.
Wat nu volgt is geen theorie, maar slechts mijn intuïtieve vermoeden.
Van nature kunnen mensen getallen tussen 1 en 10 heel goed inschatten (aantal vingers). Tussen 0 en 100 gaat ook nog wel (aantal leden van een uitgebreide familie), maar de precieze betekenis van een getal zoals 3487 wordt al een stuk moeilijker. Vandaar mijn suggestie om triljoen alleen te gebruiken wanneer je bijvoorbeeld begrotingstekorten van landen of de winsten van multinationals onderling vergelijkt. Dan komt het getal ervoor weer ergens tussen 0 en 100 uit, wat begrijpelijk is.
In de wiskunde is dit ‘probleem’ opgelost door met machten (bijv. van 10) te werken. Die machten zelf komen dan in bijna alle gevallen weer uit tussen 0 en 100 en wordt het getal weer enigszins plaatsbaar voor mensen.
1) Persoonlijk vind ik 20.000 makkelijker te lezen dan 20 duizend, waarschijnlijk doordat ik voortdurend bezig ben met wetenschappelijke teksten, waarin constructies als 20 duizend nooit worden gebruikt.
2) Ik stoor me niet echt aan het door elkaar gebruiken van valutateken en omschrijving. Wel ben ik het met Louis eens dat die twee nullen achter de komma hier zinloos (in een factuur e.d. kan het wel).
3) Ik vind het gebruik van ton minder duidelijk., misschien omdat ik me nooit bezighoud met huizenprijzen. Bovendien is het verwarrend dat een ton bij gewichten 1000 betekent en bij geld 100.000.
Zoals altijd is taalgebruik contextafhankelijk. Van mijn zoon (die ‘in zaken’ zit) heb ik 20k geleerd voor gebruik in mondeling en informeel schriftelijk taalgebruik. Dat werkt minder goed bij getallen zoals 348.700 euro; die worden daarom afgerond, in dit geval dus 349k. De k wordt overigens ook gebruikt bij grotere getallen, bijv. 1,9 miljoen / 1.900.000 wordt 1900k.
Bedankt voor jullie reacties, Louis, Jan en Bert. Mooie aanvullingen en nieuwe inzichten.
Pingback: Rekbare tijdverwijzingen | Taalpraat