Hoe gaat dat ontwikkelen?

Er is al oneindig veel geschreven over het verkeerd gebruik van zich in combinatie met beseffen. Het is ook raar. Maar als je ziet dat het onderwerp op diverse taaladviessites aan bod komt, dan weet je genoeg: het is fout volgens de regels, maar het is ook volledig ingeburgerd. Taaladviessites ten spijt, er helpt geen lieve moeder aan. Zich beseffen krijg je er voorlopig niet meer uit. Maar er vindt ook een omgekeerde ontwikkeling plaats: het verlies van zich. Het viel mij vorige week weer eens op.

Ontwikkelen
Ik zat in een werkbespreking met een paar collega’s en een van hen zei: “Ik ben benieuwd hoe dat gaat ontwikkelen”. En even later: “Dat is iets waar Marit en Joost even over kunnen buigen” (Marit en Joost zijn niet de echte namen die mijn collega gebruikte). Als mijn collega de taalconventies had gevolgd, had hij zich ontwikkelen en zich buigen over gebruikt. Het zijn wederkerende werkwoorden, werkwoorden met zich dus. Maar mijn collega gebruikte geen zich. En hij corrigeerde zichzelf ook niet.

Googelen
Ik ben dus maar eens gaan googelen om te zien of het misschien versprekingen waren. Iets van gesproken taal dus. Voorbeelden met buigen als onovergankelijk werkwoord (zonder lijdend voorwerp en zonder zich) heb ik zo snel niet gevonden. Zinnen met ontwikkelen zonder zich, d.w.z. waarin zich wel voor de hand ligt, vond ik wel. Enkele voorbeelden:

– Het is leuk om mensen te vertellen over het werk dat ik maak en hoe dat ontwikkelt.
– [Jan Raas] ontwikkelde tot een publicitair kanon.

De zinnen zonder zich van mijn collega zijn dus geen versprekingen. Ze volgen een patroon en zijn voorbeelden van taalverandering

Taalverandering
Joop en Kees van der Horst schrijven in hun (geweldige) Geschiedenis van het Nederlands in de twintigste eeuw uit 1999 al over dit onderwerp. Over het weglaten van zich dus. Zij bevestigen dat het een patroon volgt. En ze verwijzen naar nog oudere bronnen waarin de verandering al wordt beschreven. Niets nieuws onder de zon is hun conclusie.

Op bladzijde 138 van het boek staat: “Vermoedelijk is niet zich de kern van de zaak maar gaat het om het werkwoord waarbij zich hoort. Dat ondergaat een verandering.” Ze halen onder andere het volgende voorbeeld van P.M. Nieuwenhuijsen aan (1990): “Wat er binnen de muren afspeelt, is de overheid een zorg.”

De verandering van wederkerende werkwoorden als zich ontwikkelen, zich buigen (over) en zich afspelen past dus in een groter patroon: verandering van het gebruik van werkwoorden. Ook het onovergankelijk gebruik van overgankelijke werkwoorden (en andersom) valt hieronder. Denk aan “De prijzen wijzigen per 1 april” en “Er mist nog iets”. Wie maakt zich hier nog druk over? Leg er dus maar bij neer (grapje).

5 reacties op Hoe gaat dat ontwikkelen?

  1. Arnoud van den Eerenbeemt zegt

    Eergisteren nog ‘herinneren’ zonder ‘zich’ in de mond van een politicus op televisie. Google vindt moeiteloos recente voorbeelden hiervan, zoals vorige week in het haarlemsweekblad.nl “omdat hij homoseksueel is en denkt te herinneren dat het viertal kwetsbare opmerkingen over …”.

  2. Ton Verjans zegt

    Vaak in overlijdensberichten: “we herinneren hem/haar als iemand die…. enz.”
    En wat ik ook regelmatig hoor: “we zien ons volgende week…” Ontwikkelt ook hier iets? 😀😏

  3. Edo Meindertsma zegt

    Ik moest meteen denken aan ‘dative sickness’ in het IJslands, waarbij werkwoorden een datief onderwerp krijgen die anders gewoon de accusatief zouden gebruiken. Het omgekeerde vindt ook plaats, en ‘genitive sickness’ is ook te vinden.
    In het Duits zullen ook wel voorbeelden te vinden zijn.
    Men zou ook van een Engelse invloed kunnen spreken, want in het Engels is er minder onderscheid tussen overgankelijke en onovergankelijke werkwoorden dan in het Nederlands.

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *