Lang maar compact

Begin dit jaar overleed de Britse regisseur Michael Apted. Hij was vooral bekend om Up: een tv-project waarmee hij elke zeven jaar de persoonlijke ontwikkeling van veertien landgenoten in beeld bracht. Dat project liep vanaf midden jaren 60 (van de vorige eeuw, moet je er tegenwoordig dan bij zetten). Maar Apted maakte meer dan alleen documentaires. Hij maakt ook bekende films als Gorrillas in the Mist (1988) en Nell (1994). Beide films leverden hem een nominatie op voor een Oscar. Of hoe zeg je dat?

Oscargenomineerd
In een in memoriam in de Volkskrant begin januari las ik het volgende: “Michael Apted regisseerde Oscargenomineerde films, maar het televisieproject Up vond hij belangrijker: voor die serie volgde hij dezelfde mensen decennialang.” Het gaat mij om het woord Oscargenomineerd. Is dat niet een lekker compacte manier om ‘een nominatie voor een Oscar’ te verwoorden?

Samenstellingen
Joop en Kees van der Horst schreven in hun Geschiedenis van het NEDERLANDS in de twintigste eeuw (1999) al over deze ontwikkeling in het Nederlands. Zij halen op hun beurt M.C. van den Toorn aan die over nieuwe samenstellingen als inkomensafhankelijk, kansarm en vrouwonvriendelijk het volgende schreef: “Opmerkelijk is de vrijmoedigheid waarmee de moderne taalgebruiker samenstellingen met adjectieven maakt.” Joop en Kees van der Horst voegen daaraan toe: “Minder terughoudende waarnemers zouden hier zeggen dat het Nederlands bedolven wordt onder een lawine van zulke samenstellingen.”

Normaal
Inderdaad. Dat soort samenstellingen is heel gebruikelijk. Hetzelfde geldt voor combinaties van zelfstandige naamwoorden en voltooid deelwoorden, zoals computergestuurd, toekomstgericht en dus ook Oscargenomineerd. Joop en Kees van der Horst maken in hun boek duidelijk dat dit soort samenstellingen op zich niets nieuws is. De mogelijkheid was er al lang. Wat wel opvalt, is dat ze steeds vaker voorkomen.

Waarom?
Aan dit soort samenstellingen zitten in mijn ogen een paar interessante aspecten:

1. De woorden zijn vrij lang, juist doordat het samenstellingen zijn. Lange woorden zijn niet altijd makkelijk te verwerken omdat ze een complexe boodschap bevatten.
2. De constructie is toch compact. Oscargenomineerd betekent hetzelfde als ‘voor een Oscar genomineerd (was/is)’ of ‘met een nominatie voor een Oscar’. Dat is één woord in plaats van minimaal vier.
3. De nadruk ligt anders. Kijk eens naar deze zin: “Michael Apted regisseerde films die voor een Oscar zijn genomineerd, maar het televisieproject Up vond hij belangrijker”. En vergelijk die met de zin in de Volkskrant: “Michael Apted regisseerde Oscargenomineerde films, maar het televisieproject Up vond hij belangrijker”. De tweede zin is voor mijn gevoel beter in evenwicht, omdat het contrast tussen films en het televisieproject beter tot uitdrukking komt.

Nieuwe samenstellingen zoals vrouwonvriendelijk en Oscargenomineerd zorgen in mijn ogen voor efficiënt taalgebruik. Dat de woorden wat langer zijn, neem je dan voor lief. En ook dat de lezer misschien wat meer moeite moet doen om de betekenis te doorgronden. Een van de drijvende krachten van communicatie is efficiëntie. Oscargenomineerd is daar een mooi voorbeeld van.

3 reacties op Lang maar compact

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *