Deze week stel ik uw geduld op de proef. Het wordt even doorbijten, want ik vraag u het grootste deel van een tv-recensie te lezen. Die is geschreven door Frank Heinen en stond dinsdag 12 januari in de Volkskrant. U begrijpt het natuurlijk wel: ik vind hier iets van en wil dat graag met jullie delen. Maar eerst wil ik u zelf de tekst laten proeven. Of ‘beleven’, zoals dat tegenwoordig heet. De titel van de recensie is Fluitje en de eerste drie alinea’s staan hieronder.
Fluitje
“Halverwege een volstrekt ontspoorde discussie over de zin en onzin van de op handen zijnde verlenging van de coronamaatregelen, verzuchtte Jean Dohmen, journalist van Het Financieele Dagblad zondagavond in Op1: ‘Ik maak hier bezwaar tegen.’ Zijn lichte wanhoop werd overstemd door Wybren van Haga, die net lekker op gang was met een larmoyant betoog dat keurig tussen kant en wal naar de bodem van de kakofonie zonk.
Dat de voormannen van een als gevolg van woekerend antisemitisme geïmplodeerde politieke partij beiden ruim baan kregen om te vertellen over het ‘opkrabbelen na tumultueuze weken’ – eufemistische onzin – was al wonderlijk. Dat dit plaatsvond enkele dagen nadat twee andere oud-partijleden ook al uitvoerig aan het woord waren gekomen in hetzelfde programma, ook. Dat dit gebeurde op de dag dat, in een programma met verschillende presentatorenkoppeltjes, net het koppel aan de beurt was dat voor de helft bestaat uit een goede kennis van een van de ondervraagden, ook. Dat er meermaals bewust vaag geformuleerde tussenzinnetjes – zoals over de doden die vielen bij BLM-demonstraties, fataliteiten die het gevolg waren van extreem-rechts geweld – onweersproken bleven, ook. En dat de kritische opmerkingen bijna zonder uitzondering werden gemaakt door andere gasten – Dohmen, Rosanne Hertzberger, Peter Pannekoek – die woorden tekortkwamen om alle nonsens te bevragen en te pareren, in de minuten dat ze eigenlijk over hun eigen onderwerpen hadden zullen vertellen, ook.
De gespreksleiders keken beurtelings geamuseerd om zich heen of nerveus op hun kaartje om te checken of alle voorbereide onderwerpen wel oppervlakkig genoeg behandeld werden. De harde woorden (‘leugens’, ‘antisemitisme’) moesten van Hertzberger komen, de meest voor de hand liggende vraag (‘Waarom tweet je een steunbetuiging aan Trump tijdens de bestorming van het Capitool?’) van Pannekoek. Baudet beweerde vervolgens dat hij de tweet ruim voor de bestorming had geplaatst, iets wat journalist Auke van Eijsden vervolgens op Twitter met wat speurwerk onderuithaalde. In de Op1-studio ontbrak de tijd (en vermoedelijk: de zin en de kennis) om er verder op in te gaan.”
Wat is hier aan hand?
Voor mij was het lezen van de tekst een worsteling. Dat verraste me, omdat Frank Heinen doorgaans soepele, creatieve en goed leesbare recensies schrijft die ik graag lees. Maar dit keer niet. “Wat is hier aan de hand?” vroeg ik mij af. De kern van het probleem is dat de recensie alleen geschreven lijkt te zijn voor mensen die de bewuste uitzending van Op1 hebben gezien. Zonder die voorkennis zijn bepaalde verwijzingen onduidelijk en roept de tekst een aantal vragen op:
* Weet iedereen wie Wybren van Haga is? Heinen legt wel uit wie Jean Dohmen is, maar bij Van Haga doet hij dat niet. Het verband met “de voormannen van een als gevolg van woekerend antisemitisme geïmplodeerde politieke partij” in de tweede alinea moet je zelf uitvogelen. Net als de vraag wie de andere voorman dan is. Zie ook het vierde punt.
* Wie zijn de presentatoren van de Op1-uitzending (“het koppel” en “de gespreksleiders”)? Hun namen zijn niet vermeld.
* Wie is “een goede kennis van de ondervraagden”? Zoek het lekker zelf maar uit.
* Waarom staat de naam van Baudet in de derde alinea? Dat hij een van de andere gasten is, zie je hier pas. Tenzij je dat direct doorhebt als je de eerste zin van tweede alinea leest. Maar daarmee doet Heinen dan wel een flink beroep op de voorkennis van de lezer.
Zorg ervoor dat je lezer je begrijpt
Deze vaagheden maken het lezen ongemakkelijk. Misschien wilde Heinen spanning in de tekst brengen. Misschien was de recensie alleen bedoeld voor lezers die het tv-programma ook hadden gezien. Maar dan kan natuurlijk niet. Artikelen in de Volkskrant zijn niet alleen voor ingewijden. De krant is er voor iedere lezer. De naam zegt het eigenlijk al.
Woede lijkt me een niet uit te sluiten verklaring. Dan handelen en schrijven we minder rationeel.
Inderdaad moeilijk leesbaar. Dat komt denk ik niet alleen doordat er van alles bekend wordt verondersteld, maar ook door de moeizame zinsconstructies. Het een hangt overigens met het ander samen: in plaats van namen te noemen gebruikt hij omschrijvingen, waardoor de zinnen langer en complexer worden.
Het lijkt mij ook niet onlogisch, dat Frank Heinen zich “kapot” geërgerd heeft aan Kelder en zijn “vriendinnetje” Sijtsma en direct uit het hart heeft gereageerd.
Natuurlijk weet inmiddels heel Nederland dat Jort Kelder een van de slechtste presentatoren is van Op1, omdat hij ongeveer even neutraal, onpartijdig is als een kapotte lantaarnpaal en hij voortdurend opereert vanuit dezelfde doctrine als zijn vriendje Baudet : Mijn meningen zijn feiten.
Bedankt voor jullie reacties. Volgens mij kloppen jullie inzichten. Het is ook helemaal niet erg als een columnist haar of zijn mening kenbaar maakt. Tegelijkertijd moet elk artikel voor iedereen leesbaar zijn. Ook als je boos of verontwaardigd bent.
It was definitely a “worsteling” for me too! I’m glad I didn’t have to translate this.
Writing about Op1 in a clear way is difficult anyway because of the fundamental problem that the programme consistently invites too many guests. And they all seem to feel obliged to comment on every topic rather than just on the topic for which they have been invited (based on some sort of expertise). Nachtmerrieprogramma!