“Fifa schorst Kargbo voor het leven wegens matchfixing” en “Wereldvoetbalbond Fifa heeft voetballer Ibrahim Kargbo levenslang geschorst wegens het manipuleren van meerdere wedstrijden of pogingen daartoe.” Deze kop en eerste zin uit een Volkskrantartikel van 25 april komen u misschien bekend voor. Dat klopt. Op 6 mei gebruikte ik ze toen het ging over het opvallende gebruik van afkortingen en acroniemen. Maar ze zijn op een andere manier ook interessant: door het gebruik van wegens.
Wegens
Wat vindt u van het gebruik van wegens in de twee voorbeelden? Is het een duidelijk woord? Is het eenvoudig? Je kunt het vervangen door voor: “Fifa schorst Kargbo levenslang voor matchfixing” en “Wereldvoetbalbond Fifa heeft voetballer Ibrahim Kargbo levenslang geschorst voor het manipuleren van meerdere wedstrijden of pogingen daartoe.” Voorstanders van eenvoudig taalgebruik zien woorden als wegens liever niet in teksten. Dat geldt bijvoorbeeld ook voor inzake en jegens. Ja, je kunt ze vervangen: inzake door over en jegens door tegenover. Maar helemaal werken doet het niet.
Vanwege
Op de webpagina “Alternatieven voor ouderwetse en formele woorden” van de Taaladviesdienst van Onze Taal staat een lange lijst met woorden die je beter kunt vermijden. Dat wil zeggen: als je “duidelijk, aansprekend, bondig en ‘fris’ wilt schrijven”. In veel gevallen klopt dat zeker. In de lijst staan ook inzake en jegens. Wegens staat er niet bij, maar vanwege wel. Niet in het rijtje ‘ouderwetse of formele’ woorden, maar juist bij het ‘moderner alternatief’. Vanwege is volgens Onze Taal duidelijker, aansprekender, bondiger en frisser dan op grond van. Bondiger? Ja. Maar ook duidelijker? Ik weet het niet.
Van Dale
Van Dale geeft bij de drie betekenissen van vanwege een bijna-synoniem: van/door, namens en wegens. Er staat geen strak =-teken, maar een golvend =-teken. Dat wijst erop dat het geen precieze synoniemen zijn. Hetzelfde gebeurt bij de betekenis van jegens. Er staat: “archaïsch ten aanzien van” met als bijna-synoniem tegenover. Ten aanzien van vind ik geen bondig alternatief en tegenover is geen synoniem. Dan toch maar liever jegens.
Duidelijk
Zelf heb ik minder problemen met woorden als wegens, jegens en inzake. In bepaalde teksten hebben ze een heel specifieke betekenis. Die betekenis kan vervagen als je ze vervangt. Neem het gebruik van voor in de twee alternatieve zinnen hierboven. Je snapt het wel. Maar voor wordt in zo veel verschillende contexten gebruikt, waardoor het niet mogelijk is om nuance aan te brengen. Soms is het jammer om die duidelijkheid en precisie te missen.
Van mij mogen al dergelijke synoniemen/vervangers (ook) gebruikt blijven worden; ik heb er geen problemen mee. De mogelijkheid tot een beetje ‘elegant variation’ is juist prettig, zou ik zeggen!
Ik ben het helemaal eens met Astrid. “Voorstanders van eenvoudig taalgebruik zien woorden als wegens liever niet in teksten.” Ik denk dat dat wel losloopt, Marcel. Iedere tekst heeft zijn eigen doel en lezerspubliek. Fijn toch, dat we zo’n rijke taal hebben dat we ons woordgebruik daarop kunnen afstemmen? Juist dat maakt van communicatie zo’n boeiend verschijnsel! Zeker niet zomaar alles plat slaan, dus!
En ik ben het met jullie beiden eens. Dank jullie wel voor de reacties.
Eenvoudige taal kan zeer precies zijn. ‘FIFA verdenkt Kargbo van matchfixing. Kargbo mag daarom voor de rest van zijn leven geen officiële wedstrijden meer spelen.’ Ik ben een voorstander van eenvoudig taalgebruik – met reden. 60 Procent van de lezers begrijpt onvoldoende van de brieven en e-mails van overheid, bedrijven en instellingen. Daar hebben deze lezers last van. Maar de schrijvers nog meer. Want hun inwoners, klanten, cliënten of patiënten doen niet wat de schrijver wil. Een woord als ‘wegens’ draagt bij aan de moeilijkheidsgraad van een tekst. Vandaar dat voorstanders van eenvoudige taal het liever niet gebruiken.
– Simo Goddijn | BureauTaal