“Koel Brittannië”

Dat is de titel van een boek van Patrick van IJzendoorn, correspondent van de Volkskrant en De Groene Amsterdammer, dat vorig jaar is verschenen. Het is een prettig geschreven verzameling artikelen over het Verenigd Koninkrijk en de Britse moderne geschiedenis, cultuur en volksaard. Interessante titel ook, omdat IJzendoorn lijkt te spelen met letterlijk vertalen.

Invloed van het Engels
De letterlijk vertaalde (en grappig bedoelde) titel van het boek is geen incident, als ik het zo mag zeggen. Van IJzendoorn woont al sinds 2003 in Londen en dat is te merken aan zijn Nederlands. Het is een geval van “waar je mee omgaat, raak je mee besmet”. De invloed van het Engels dat hij elke dag om zich heen hoort en ziet, laat duidelijk sporen na in zijn moedertaal. Een paar voorbeelden uit het begin van het boek. De anglicismen heb ik gecursiveerd:

* Deze van oudsher industriële wijk naar het Olympisch Park wordt perceel bij perceel veroverd door modieuze bedrijfjes, van boetiekjes tot bierbrouwerijen. (blz. 47)
* Wat de topbankiers vooral gehaat maakt is dat ze zich nooit hebben verantwoord en dat de rest van de maatschappij, die toch wel bleek te bestaan, de scherven mocht oprapen. (blz. 50)
* In deze boeken werkt hij de premisse uit dat het de morele taak van een bankier is om een oogje te houden op de publieke zaak. (blz. 51)

Aanstrepen
Ik weet niet hoe het u vergaat als u dit soort dingen leest, maar ik pak er dan meteen een potlood bij en begin te strepen. En in dit boek viel heel wat te strepen:

* Door zijn bekendheid verwierf Dickens veel maatschappelijke invloed. ‘Hij zette de agenda in die tijd,’ zegt John Drew, een Dickensdeskundige die de expositie heeft samengesteld. (blz. 60)
* Er ligt nog voor honderd jaar kool in de grond. (blz. 81)
* Steeds meer kopers breken de namaak-Tudor-villa’s af om iets massiefs neer te zetten, met steeds diepere souterrains. (blz. 90)
* … de flamboyante eigenaar, de miljonair Malcolm Chamberlain, portretteerde zichzelf op een website als een ‘Directeur van Lol en Plezier’. Zijn voorkeur? ‘Bondage, discipline en hoge hielen.’ (blz. 133)

Hierboven gaat het om door het Engels beïnvloede woorden en uitdrukkingen. In de volgende twee voorbeelden gaat om grammatica:

* … die leidden tot de tijdelijke invoering van een driedaagse werkweek en de val van de Conservatieve regering waarin Margaret Thatcher een minister was. (blz. 78)
* Een combinatie van smeuïge onthullingen en plagerige kostschoolhumor kenmerkt het satirische blad [Private Eye] dat in 1961 was opgericht. (blz. 316)

In de eerste zin is het lidwoord een voor minister een typisch anglicisme. Hetzelfde geldt voor was in de tweede zin, waar je is zou verwachten.

Moedertaalverlies
De moraal van dit verhaal: zelfs een professionele taalgebruiker als Patrick van IJzendoorn kan stukjes van zijn taalgevoel verliezen. Taal is overal en voert een guerrillaoorlog tegen elke expat. De druk van de taal van het land waarin je woont en actief bent, is zo groot dat je niet altijd meer beseft dat je taalintuïtie je soms in de steek laat. In Koel Brittannië is dat Van IJzendoorn vrij vaak overkomen. Eigenlijk had een goede Nederlandse bureauredacteur daar wel iets aan moeten doen.