Eerst een vraag: aan welke situatie of situaties denkt u bij het horen van het woord zienswijze? De definitie in de Dikke Van Dale is: ‘wijze, manier waarop men de zaken beziet’. En volgens dat woordenboek is zienswijze ongeveer hetzelfde als visie en opvatting. Oké. Even bedenktijd voor u.
Besluit
Ik kwam zienswijze tegen in een brief van ProRail die onlangs bij ons in de brievenbus viel. Het had allemaal te maken met een ontwerptracébesluit (OTB) en milieueffectrapport (MER) in verband met de geplande uitbreiding van het treinverkeer door onder andere ’s-Hertogenbosch. Het woord verbaasde mij, omdat ik meer dacht in termen van bezwaar en inspraak. Je denkt bij dit soort ingrijpende veranderingen als burger immers nog iets te vertellen te hebben. Je denkt bezwaar te kunnen aantekenen, zodat bepaalde ontwikkelingen nog kunnen worden tegengehouden of teruggedraaid. Dat ligt toch iets anders.
Bestuursrecht
Zienswijze blijkt namelijk nog een andere betekenis te hebben. Het is een begrip uit het bestuursrecht en betekent (volgens Wikipedia) het volgende, met excuses voor het lange citaat:
“Een zienswijze is een reactie die een belanghebbende (een natuurlijke of rechtspersoon) aan het bevoegd gezag kan sturen als reactie op een ontwerp-besluit. Het kan bijvoorbeeld gaan om een ontwerp-bouwvergunning, een ontwerp-bestemmingsplan of een ontwerp-milieuvergunning (ontwerp-beschikking Wet Milieubeheer). Zienswijzen kunnen worden ingediend tijdens de periode dat het ontwerp-besluit ter inzage ligt. Over het algemeen is hier een periode voor 6 weken voor. Het bevoegd gezag houdt eventueel rekening met ingediende zienswijzen. Vervolgens neemt het bevoegd gezag een besluit. Als een indiener van een zienswijze vindt dat het bevoegd gezag zijn visie niet of onvoldoende heeft meegewogen bij het nemen van het besluit, dan kan hij bezwaar maken en/of in beroep gaan. Bij een ontwerp-bestemmingsplan is het noodzakelijk om een zienswijze in te dienen om later tegen het besluit in beroep te kunnen gaan.”
Eventueel
Zienswijze blijkt dus een voorloper van het bezwaar te zijn, maar de angel zit ‘m in het zinnetje ‘Het bevoegd gezag houdt eventueel rekening met ingediende zienswijzen’. Eventueel dus. Je mag je mening geven (zie de definitie in Van Dale), maar of het bevoegd gezag er iets mee doet, valt nog te bezien. Eigenlijk betekent het: we gaan iets doen en dat staat vast. Je mag je mening geven, maar een mening is ook maar een mening. Net als bij een raadgevend referendum dus.
Zo is het nu eenmaal
Dat zou je inderdaad kunnen zeggen: zo is het nu eenmaal. Zo is het recht. Dat mag wel zo zijn, maar het misleidende zit hem in het feit dat in de brief van ProRail helemaal geen uitleg wordt gegeven over de vervolgstappen na de periode voor het indienen van zienswijzen. ProRail schrijft: “Met deze brief informeren wij u graag over de terinzagelegging van beide rapporten…” en “Zodra de terinzagelegging van het OTB en het MER is afgelopen, neemt het ministerie alle zienswijzen in behandeling.” Dat is het.
Verhullend
Zienswijze is een bestuursrechtelijk begrip. ProRail maakt daar op zich goed gebruik van, maar misleidt mijns inziens de niet juridisch onderlegde burger door er geen verdere uitleg aan te geven. Volgens mij in de hoop dat zo weinig mogelijk mensen hun zienswijze (en later wellicht een bezwaar) zullen indienen. Want als je geen zienswijze hebt ingestuurd, verlies je het recht op bezwaar en beroep. Ik zou tegen iedereen willen zeggen: lees om de wazige woorden heen en kom in actie tegen dit soort arrogante ambtenarentaal. Dat is mijn zienswijze.
Dank voor deze verrassende beschouwing! Dankzij zijn beginletter is het woord ‘zienswijze’ betrekkelijk recentelijk, in 1995, omschreven als trefwoord in het Woordenboek der Nederlandsche Taal: http://gtb.inl.nl/iWDB/search?actie=article&wdb=WNT&id=M088966&lemmodern=zienswijze. De betekenis wordt er zes nuances toegekend: “Opinie; opvatting; meening. Aangetroffen in uiteenloopende nuances. a. samenhangend geheel van beginselen en oordeelen waardoor een persoon of een groep zijn of haar houding laat bepalen in politieke, maatschappelijke, levensbeschouwelijke en/of zedelijke zaken; levensbeschouwing; ideologie; denkwereld. b. standpunt omtrent de te volgen gedragslijn, de te nemen beslissingen, het te voeren beleid in een gegeven zaak.
c. waardeoordeel. d. waardenschaal. e. idee ter verklaring van een wetenschappelijk probleem; hypothese. f. in de genoemde toep. in de verb. verschil van zienswijze, meeningsverschil; oneenigheid.”
Niet helemaal met je eens, Marcel, dat het woord zelf eufemistisch wordt gebruikt in de zin van “we gaan iets doen, en dat staat vast”. Er wordt namelijk wel degelijk bedoeld dat een belanghebbende kan aangeven hoe zij of hij er als het ware tegenaan kijkt. Daarmee kan de kwaliteit van de besluitvorming worden verhoogd en kunnen eventuele latere bezwaar- en beroepsprocedures worden voorkomen. Wat uiteraard wel kwalijk is, is dat in dit specifieke geval niet wordt uitgelegd dat het recht op bezwaar en beroep verloren gaat als geen zienswijze wordt ingediend.