Terwijl een deel van mijn stadsgenoten zich afgelopen zaterdag naar het centrum spoedde om de start van het carnavalsseizoen te vieren, zat ik lekker warm bij de verwarming naar de radio te luisteren. Ik verbaasde me over het acteren van een politicus.
Kamerbreed
Mijn oor bleef hangen bij een discussie in het programma Kamerbreed. Het ging onder andere over het afschaffen van de dividendbelasting. Een van de gasten, CDA-senator Elco Brinkman, betoogde het volgende: ‘Er wordt enorm geschoven met hoofdkantoren. Dan kun je dat niet lijdelijk aanzien, dan moet je acteren.’ En dat terwijl ik net in de krant had gelezen dat Kamerlid Omtzigt (ook CDA, maar dat zal toeval zijn) een ‘nepgetuige’ liet praten over MH 17. Hij ‘acteerde’ ook, maar dan anders.
Dikke Van Dale
De Dikke Van Dale voert voor acteren de volgende betekenissen op:
1. Zich in de handeling van zijn rol verplaatsen, die uitbeelden, = toneelspelen (1);
2. Doen alsof, een rol spelen, = toneelspelen (2)
3. Een prestatie leveren, = optreden, sport: op het middenveld acteren daar spelen
4. BE ambt.t. noteren
Brinkman bedoelde dus dat het nodig is om op te treden, in actie te komen. De Taaladviesdienst van Onze Taal vindt dit gebruik een onacceptabel anglicisme (afgeleid van to act) en geeft als alternatief: handelen, ingrijpen, opereren, actief zijn.
Sporttaal
Maar u moet niet denken dat alleen politici acteren. Ook in andere sectoren komt dit anglicisme voor. Twee voorbeelden uit de sportwereld:
- “We moeten zuinig blijven acteren.” – Commercieel manager Jan van Halst over de financiële situatie bij FC Twente
- “Hij heeft het talent om op een hoger niveau te acteren”. – Voetbalanalyticus John Duerden tegenover FOX Sports
Acterende ambtenaren
Ook ambtenaren kunnen er wat van. Frans de Lange, oud-burgemeester van Elburg vindt dat “de kerk meer zou moeten acteren op internet.” Maar het allermooiste voorbeeld vond ik toch in dit fraaie staaltje kantoorvaagtaal van de omgevingsdienst West-Holland: “Wij hebben hier als dienst op geacteerd door een proactieve aanpak richting pers”.
Leenvertaling
De Taaladviesdienst noemt dit gebruik van acteren een ‘leenvertaling’. Dat is het van origine ook. Je kunt je alleen afvragen hoe lang je dit soort uit een andere taal overgenomen woorden nog leenvertalingen kunt blijven noemen. Taalgebruikers praten elkaar na. Op een gegeven moment is er geen sprake meer van een ‘vertaling’, maar van ingeburgerd gebruik. Hoe raar en een hoe lelijk het er ook (nog) uitziet.
Ik kan je verzekeren dat er in het bedrijfsleven ook volop wordt ‘geacteerd’. Ik zou aan het lijstje van de Taaladviesdienst niet alleen ‘optreden’ maar ook ‘ageren’ willen toevoegen. En misschien horen we binnenkort ‘reacteren’ langskomen (i.p.v. ‘reageren’)?
En nog een vraag: zit het gebruik van ‘uitvinden’ waar ‘uitzoeken’ wordt bedoeld, niet ook in deze hoek van onacceptabele angicismen? Of is dit gebruik al meer geaccepteerd?
Dank voor je reactie, Astrid.
Wat ‘uitvinden’ betreft: dat wordt door Onze Taal ook opgevoerd in de lijst van anglicismen. Dit woord krijgt wel het predicaat ‘acceptabel’. Waarom? Tja, het is taal… Of zoals Onze Taal zegt: ‘Dit oordeel is altijd enigszins subjectief en kan in de loop van de tijd veranderen.’
Ik leg me meestal ook maar knarsetandend neer bij dergelijke Anglicismen. Zo kom ik de laatste tijd ook al enkele malen tegen dat iemand ‘instrumenteel is geweest’ bij het bewerkstelligen van iets. Een zuivere leenvertaling, die ik nog niet in de lijst van de Taaladviesdienst zie staan. Om nog maar een leenvertaling te citeren: ‘Wen er maar aan’.
Bedankt, Jan. Niet echt geruststellend…