Terug naar onze correspondent

Een paar weken geleden ging het hier op Taalpraat over de woordvolgorde in China-correspondent. Verschillende lezers reageerden erop en schreven dat ze er geen moeite mee hebben of dat ze er niet wakker van liggen. Eigenlijk heeft niemand er moeite mee. Ten minste, niet meer. Het is namelijk een interessant geval van geaccepteerde taalverandering.

Buitenlandcorrespondent
In de nieuwe driedelige Van Dale (2015) vind je onder correspondent het volgende: “ook als tweede lid in samenstellingen als de volgende, waarin het eerste lid een journalistiek aandachtsgebied noemt: Afrikacorrespondent, atletiekcorrespondent, beurscorrespondent, bridgecorrespondent, buitenlandcorrespondent, cultuurcorrespondent, defensiecorrespondent, economiecorrespondent, filmcorrespondent, handelscorrespondent, kunstcorrespondent.Afrikacorrespondent staat hier ook bij. Twee weken geleden zag ik bij EénVandaag in de ondertiteling Amerika-correspondent en Spanje-correspondent. Helemaal ingeburgerd dus.

Napelsafval
Als je verder zoekt, kom je deze volgorde ook in andere bijzondere samenstellingen tegen. De volgende voorbeelden heb ik uit mijn notitieboekje opgevist:

– … nu op het journaal te zien was hoeveel Napelsafval daar is aangekomen voor verbranding op de AVR.
– Zelfs Britten balen van lange Heathrow-rijen
– Apple passeert Exxon als grootste VS-bedrijf
– Moeder Toulouse-schutter weer vrij

Ook hier gaat het om samenstellingen van twee zelfstandige naamwoorden, waarvan de eerste een eigennaam. Oordeelt u zelf of u deze volgorde acceptabel vindt.

Deskundigen
Interessant is dat Joop en Kees van der Horst in Geschiedenis van het Nederlands in de twintigste eeuw (1999) ook al over dit onderwerp hebben geschreven. Hun beschouwing begint met een verwijzing naar de samenstelling onderwijsminister: “Samenstellingen van zelfstandig naamwoord + zelfstandig naamwoord kunnen in het Nederlands gemakkelijk gevormd worden. … Het valt op dat in de lange lijst samenstellingen met onderwijs- die Van Dale vermeldt, tot op heden ontbreken …” (blz. 328). Zij stellen dat samenstellingen als onderwijsminister en onderwijsdepartement voor “menigeen” te Duits klinken. Maar dat was in 1999. In de nieuwste editie van Van Dale staat bij minister het volgende: “ook als tweede lid in samenstellingen als de volgende, waarin het eerste lid het beleidsterrein noemt: cultuurminister, defensieminister, EZ-minister, grotestedenminister, milieuminister, onderwijsminister, politieminister.” Ook al ingeburgerd.

Dutroux-zaak
Joop en Kees van der Horst gaan verder: “Vergelijkbaar zijn enkele andere samenstellingen met twee zelfstandige naamwoorden, dus in principe goed mogelijk in het Nederlands, die toch naar het gevoel van velen ‘niet echt kunnen’, maar nu toch regelmatig voorkomen, zoals … Reagan-dochter, de Dutroux-zaak, de Dutroux-affaire, de Clinton-ploeg, de Azië-crisis … Velen zullen de voorkeur geven aan de zaak-Dutroux …, maar dat neemt niet weg dat de bedoelde soort met enige regelmaat wordt aangetroffen.” (blz. 328-329). Dit zijn soortgelijke voorbeelden als Napelsafval, Heathrow-rijen, VS-bedrijf en Toulouse-schutter.

Met enige regelmaat
De samenstellingen met -correspondent en -minister laten zien dat het bij sommige combinaties meer is dan alleen “met enige regelmaat”. Ze zijn volledig geaccepteerd en deze taalverandering is in feite afgerond. Niet gek dus dat geen enkele Taalpraatlezer wakker ligt van China-correspondent. Ik trouwens ook niet, hoor!

Vindt u dit artikel interessant? Klik dan op een van deze knoppen en deel het met anderen.

4 reacties op Terug naar onze correspondent

  1. Barbara Roemers zegt

    Bij bovenstaande vraag ik me af wat de toegevoegde waarde van het koppelteken in de zaak-Dutroux is. Bij de Dutroux-zaak heeft het koppelteken een functie; de delen Dutroux en zaak worden aan elkaar gekoppeld om samen 1 woord te vormen. Bij de zaak-Dutroux is de vraag of er sprake is van 1 woord. Bij de stad Amsterdam is duidelijk dat het om 2 woorden gaat en komt niemand in de verleiding er een koppelteken tussen te zetten. Waarom dan wel bij de zaak-Dutroux?

  2. Aletta Stevens zegt

    Leuke observatie. Naar mijn gevoel komen dit soort constructies uit het Engels, dus voorbeelden van hoezeer het Nederlands door het Engels wordt beïnvloed. Dat Nederlanders er geen moeite mee hebben en het accepteren, heeft waarschijnlijk te maken met het feit dat zoveel mensen het nieuws in het Engels zien op internet en dat een dergelijke woordvolgorde daarom niet echt fout aanvoelt. Verder ook omdat Nederlanders soepel zijn en omdat de woordvolgorde in het Nederlands sowieso minder rigide is dan bv. in het Duits.

  3. Marcel zegt

    Allereerst de vraag van Barbara: waarom een koppelteken in “zaak-Dutroux”? Dat koppelteken sluit aan bij de volgende regel uit de officiële spelling (zie de Leidraad van het Groene Boekje – woordenlijst.org):

    (3) groep of werkstuk, genoemd naar een auteur of inspirator

    regering-Kennedy
    commissie-Pée-Wesselings
    zaak-Profumo
    rapport-Van Traa

    Maar eerlijk gezegd, vind ik het streepje (ook) overbodig.

  4. Marcel zegt

    En Aletta: het is heel goed mogelijk dat het Engels invloed heeft op deze constructie. Ik heb dat ook geschreven in mijn stuk over ‘China-correspondent’ een paar weken geleden. Bedankt voor je reactie!

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *