Wat taal vermag

Je staat er normaal gesproken niet bij stil, maar taal is een wonder. En mensen zijn tovenaars met woorden. Het is werkelijk fantastisch. Het bewijs staat in een heel gewone kop op nos.nl: “Kapitein van rampschip Costa Concordia 16 jaar de gevangenis in” (vrijdag 12 mei).

Rampschip
Achter deze paar woorden gaat een bak aan betekenis schuil. Je leest ze en je weet meteen waar het artikel dat eronder staat, over gaat. Sterker nog, je krijgt op je netvlies weer het enorme cruiseschip dat ergens in de Middellandse Zee letterlijk op de klippen liep door roekeloosheid en onoplettendheid van de kapitein. Misschien weet je nog hoe de kapitein heette. Misschien herinner je nog het jaar of het aantal doden. Maar wat je zeker nog voor ogen hebt, is het dramatische beeld van het scheefgezakte schip. En dat kun je allemaal oproepen met een paar woorden.

Denotatie
Het is een prima kop. De kern van het bijbehorende artikel zit in tien woorden opgesloten. De rest van de informatie die je misschien niet meer helemaal scherp had, staat in het stuk zelf: de kapitein heet Schettino, het was in 2012 en er vielen 32 doden. Dat zijn de feiten. Dat is wat rampschip, rampschip Costa Concordia of kapitein van rampschip Costa Concordia duidelijk maakt. Dat is de zogeheten denotatie: de werkelijkheid waarnaar een woord of een reeks woorden verwijst. Dat is wat het ‘is’.

Connotatie
Maar wij mensen kunnen nog meer met taal. Woorden roepen bij ons ook gedachten, ideeën, emoties op. Dat heet connotatie. Je kunt je misschien nog herinneren hoe je over het gedrag van Schettino dacht toen je in 2012 de beelden op tv zag of toen je over de rechtszaak las. Misschien was je op het moment dat de ramp met het schip in het nieuws was met iets heel bijzonders bezig of had je een bepaalde emotionele ervaring. Zo’n kop als hierboven kan diezelfde emotie weer oproepen. Dat is wat taal vermag. Zonder het te beseffen, beheerst taal ons leven. Daar mogen we best weleens bij stilstaan.