Wat verhalen met ons doen

Veel mensen maken zich zorgen: nep en echt zijn tegenwoordig nauwelijks te onderscheiden. Allemaal door internet, Facebook en andere vermaledijde sociale media. Waar moet dat heen? Nou, volgens mij is het allemaal niets nieuws. De wereld is vergeven van nep. En we vinden het nog fijn ook. Het valt allemaal in de categorie willing suspension of disbelief: de bereidheid van een kijker of lezer om te geloven wat hij of zij ziet of leest, zonder de logica ervan in twijfel te trekken. Een paar voorbeelden.

Harry Potter
In het NOS Journaal van afgelopen zaterdag werd de opening van de Harry Potter Expo in Utrecht aangekondigd. Het is een tentoonstelling waar je volgens nieuwslezeres Astrid Kersseboom alle Harry Potterspullen “in het echt kunt zien”. Ja, je kunt er spullen zien. Ja, ze komen uit de Harry Potterfilms, maar het is natuurlijk allemaal niet écht echt. Het zijn spullen uit een verzonnen wereld, waar miljoenen mensen graag in geloven.

Picasso
Donderdag 10 februari was de derde aflevering van de prachtige tv-serie Krabbé zoekt Picasso. Jeroen Krabbé nam ons mee naar een woning waar Braque en Picasso ooit samen een nieuwe stroming in gang zetten: het kubisme. De twee kunstenaars zaten in twee kamers naast elkaar die waren verbonden door een groot terras. Jeroen Krabbé wilde ons de kamer laten zien waar Picasso en zijn geliefde Fernande verbleven. We zien hem vanaf het terras de kamer binnenlopen. “Ja, dit is het”, zegt hij, als hij de kamer betreedt. Genept, mensen. Het is gespeelde verbazing. Waarom? De cameraman of -vrouw zat al in die kamer: die filmt Krabbé namelijk als hij de kamer binnenloopt. Toch wil de kijker graag geloven dat het de eerste keer is dat Krabbé de kamer ziet.

Romans
Leest u weleens romans? Staat u er dan bij stil dat de dialogen in die romans onecht zijn? Ik pak een willekeurig fragment uit Siegfried van Harry Mulisch (blz. 88):

‘Ik weet niet of het liefde was,’ zei Falk met een strak gezicht.
‘Zat er niet toch ergens een greintje goedheid in hem?’
‘Nee.’
‘Hij hield van zijn hond.’
‘Daar heeft hij ten slotte het gif op uitgeprobeerd, eer hij het aan juffrouw Braun gaf.’
‘Maar juffrouw Braun was wel in staat tot liefde,’ zei Julia. ‘Als hij niet op de Berghof was en zij moest alleen eten, wilde zij altijd dat ik zijn foto bij haar bord zette.’

Het is gestileerde taal. Het is geschreven taal die als gesproken taal poseert. Je leest geen ‘eh’, je ziet geen onaffe zinnen, er zijn geen onderbrekingen, elke taalfout ontbreekt. En toch geloven wij lezers dat dit gesproken taal is. Dat is willing suspension of disbelief.

Niets nieuws
Misschien had nepnieuws het woord van 2016 moeten worden. Misschien wordt het dit jaar het woord van het jaar. Maar het is een hype. Nep is niet nieuw. Nep is van alle tijden. Wij mensen worden graag bij de neus genomen. Als het verhaal maar spannend of interessant genoeg is.