‘Hoe dan ook zijn zzp’ers voor werkgevers goedkoper dan werknemers, zeker in deze ruime arbeidsmarkt, en dat is een deel van de verklaring van hun opmars,’ aldus Frank Kalshoven in de Volkskrant van 14 mei. Valt u iets op aan deze zin?
Eerste pool
De volgorde van zinsdelen is voor mij een van de interessantste aspecten van het Nederlands. Als je Nederlands als moedertaal hebt, ben je je misschien niet altijd bewust van het belang van woordvolgorde. Pas als je begint te schrijven voel je dat je ermee kunt spelen. Maar ‘spelen’ heeft zijn beperkingen. Er zijn wel regels. Een daarvan is de plaats van de zogeheten ‘eerste pool’. Zie voor meer informatie de beschrijving hiervan in de elektronische versie van de Algemene Nederlandse Spraakkunst (E-ANS).
Persoonsvorm
Die eerste pool wordt meestal gevuld door de persoonsvorm:
* Ik heb een appel gegeten.
* Vorige week zijn we in Amsterdam geweest.
* Als het later wordt, meld ik me wel.
Twee volgordes
Terug naar de zin aan het begin van dit stukje. Welke van de twee volgordes ligt voor u het meest voor de hand?
* Hoe dan ook zijn zzp’ers voor werkgevers goedkoper dan werknemers …
* Hoe dan ook, zzp’ers zijn voor werkgevers goedkoper dan werknemers …
Het interessante is dat beide versies mogelijk zijn. Maar er is een verschil. Door hoe dan ook met een komma van de rest van de zin te scheiden, en dus een pauzemoment in de zin in te voegen, moet je de volgorde van onderwerp en persoonsvorm veranderen. Ik durf te wedden dat geen enkele moedertaalspreker én een pauze inlast na hoe dan ook én de volgorde van de eerste zin intact laat. Dat werkt niet.
Derde volgorde
Er is trouwens nog een derde mogelijkheid:
* Zzp’ers zijn voor werkgevers hoe dan ook goedkoper dan werknemers …
Het verschil tussen deze zin en de twee hierboven is dat hoe dan ook het woord goedkoper versterkt, waarmee in feite de betekenis verandert. Ook interessant.
Kortom
In de eerste twee zinnen lijkt hoe dan ook op kortom, met dat verschil dat kortom aan het begin van de zin maar één volgorde toelaat: ‘Kortom, hij heeft gelijk’. Een zin zonder pauze na kortom is eigenlijk niet mogelijk. Zo zie je maar wat een komma kan doen. En hoe fascinerend taal is.
Mij viel de onlogica van de inhoud van de zin van Frank Kalshoven nog eerder op dan het aangestipte interessante volgorde-probleem:
– “Hoe dan ook” impliceert dat er absoluut geen andere mogelijkheden kunnen bestaan.
– “Zeker in de ruime arbeidsmarkt” ondergraaft deze absolute stelling meteen daarop al.
Je hoort en ziet dergelijke inconsistenties herhaaldelijk in de natuurlijke taal, en terecht blijken weinigen zich eraan te storen: de bedoeling wordt immers toch wel begrepen.
Ook in deze zin is taal fascinerend mooi.
Helemaal mee eens, Louis! Mooie analyse.
Ach, het wordt toch wel begrepen…..
Wat een gevaarlijke instelling als het om juist taalgebruik gaat.
Prima! Het mag gezegd worden, maar vertel er dan wel bij
hoe je het helemaal juist zegt. Zo niet, dan gaan we hoe langer hoe krommer praten. Dat is toch niet de bedoeling? Vooral als het om het onderwijs van onze taal gaat moet men hiermee oppassen.