Vroeger. Toen Maarten Ducrot nog profwielrenner was. Toen Herbert Dijkstra gewoon zijn schaatsen sleep en sportliefhebbers niet lastigviel met zijn kletsverhalen. Toen betekende volle bak alleen ‘uitverkocht’: een uitverkocht stadion of een uitverkochte zaal. Die tijd is voorbij. Volle bak is gekaapt door de sportjournalistiek. Vooral door sportverslaggevers als Maarten Ducrot en Herbert Dijkstra. En door de wielrenners zelf.
Tour de France
Een verslag van een Touretappe kan niet zonder volle bak. De afgelopen Tour was het ook weer raak. Verslaggevers Maarten Ducrot en Herbert Dijkstra zijn er dol op. Het lijkt erop dat ze ons kijkers goed duidelijk willen maken dat zij de taal van de profwielrenners spreken, die zelf ook om de haverklap ‘volle bak ervoor gaan’. Ronderenner Robert Gesink in een citaat in de Volkskrant van 11 juli: ‘Het wordt voor mij een kwestie van volle bak naar boven rijden.’
Keihard
In dit soort zinnetjes betekent volle bak ‘keihard’ of ‘zo hard mogelijk’: ‘[De Sky-ploeg] volle bak op kop’ (verslaggever Gert van ‘t Hof in Studio Tour, 16 juli). Het interessante aan dit gebruik van volle bak is dat de combinatie in feite een bijwoordelijk karakter heeft gekregen. Dat gebruik vind je terug in de volgende prachtige uitspraak van een andere Nederlandse toprenner, Bauke Mollema: ‘Het was volle bak wind tegen’ (16 juli 2015). Hier gaat de renner niet zelf volle bak. Nee, het is de wind die volle bak gaat.
Volle bak voorpaginanieuws
Maar volle bak is zo’n handige uitdrukking, die kan nog veel flexibeler worden gebruikt. Zeker in de taal van Maarten Ducrot:
* Het is nu toch echt volle bak bezig. (8 juli 2015)
* Een paar jaar geleden was het nog volle bak voorpaginanieuws. (11 juli 2015)
In het eerste voorbeeld is het gebruik ook bijwoordelijk, maar in het tweede is de woordcombinatie zelfs een soort bijvoeglijk naamwoord geworden. Als klap op de vuurpijl dit voorbeeld uit een tv-reportage in de aanloop naar de start van de Tour de France in Utrecht:
* [een terrein] dat volle bak zal staan (29 juni 2015)
Knorren aan de volle bak
De Tour de France is hét wielerspektakel van het jaar. Niet alleen voor wielerliefhebbers. Ook voor taalliefhebbers. Met bijvangst overigens. Tijdens de speurtocht naar de betekenis van volle bak in de Dikke Van Dale kwam ik nog een mooie uitdrukking tegen:
* Hij knort aan de volle bak (= nooit is hij tevreden)
‘Het was volle bak wind tegen’
Naast de interpretatie dat hier de wind volle bak gaat, lijkt me ook de interpretatie mogelijk dat de renner volle bak ging, gedwongen door de sterke tegenwind.
Overigens, fijn dat Taalpraat weer volle bak is gegaan.
Had de uitdrukking in deze context nog niet gehoord, maar ik vind ‘m wel leuk.
De uitsmijter is de zin in de Van Dale:
Hij knort aan de volle bak. Aan?
Leuk verhaal. Blij dat Taalpraat weer terug is van zomerreces.
Weer wat geleerd!
Nee, niet alleen dat: Ik had deze uitdrukking in genoemde verbanden zelfs
nooit horen gebruiken.
Bestaat de uitdrukking ‘volle bak’ ook in het jargon van het Nederlandse voetbalelftal??
‘Volle bak’ aan de slag na de zomervakantie. Fijn!
Is “volle bak” in de Maarten Ducrot betekenis niet nauw verwant met “vol aan de bak”?
Daarnaast is “volle bak” in de betekenis van “volop” al zeer lang ingeburgerd in tal van uitdrukkingen, zoals “volle bak genieten.” “Het festival schoot vanaf dag 1 volle bak in gang” wil daarom niet zozeer zeggen dat het uitverkocht was, maar wel dat het er meteen stevig aan toeging.
Het verbaast me tenslotte dat nergens de voor de hand liggende associatie met “volle gas” gemaakt wordt, toch ook geen onbekende in de sportjournalistiek, en niet enkel bij motorsporten.
Een Brusselse standaarduitdrukking is overigens “Volle gas en volle petrol” (de aanwezigheid van “petrol” in de tank is natuurlijk een voorwaarde om gas te kunnen geven).
Of zal het afgeleid zijn van “Vol aan de bak moeten”???
Pingback: Claars Notes » de wielrenner en de vakbondsleider
De uitdrukking “volle bak gaan” is toch echt in het leven geroepen door mensen die het onderscheid tussen volle bak (=uitverkocht) en vol gas of voluit niet kunnen maken.
Waar die “bak” in ineens vandaan komt mag Joost en slaat in deze uitdrukking letterlijk nergens op.
“Volle bak” is de zoveelste idiote mix
van meerdere begrippen:
Volle bak, de meeste bezoekersplaatsen bezet. Dit is trouwens weer
afgeleid van de vol bezette orkestbak van in concert- of schouwburgzaal.
Flink aan de bak moeten, beter je best moeten doen.
Associatie met een versnellingsbak, volledig opschakelen, volkse
samentrekking leidt eigenlijk tot één woord “vollebak”.
Ik hoorde de uitdrukking “hij ging volle bak” jaren geleden uit de mond van schaatser Rintje Ritsma. Ik associeerde dit met de “volle bak” uit het honkbal, als alle honken bezet zijn en de werper gaat werpen. Je hoort de uitdrukking tot vervelens toe. Weg ermee met dit cliche!