Als woorden gevoel zouden hebben, zou de combinatie zowel … als … misschien wel de meeste pijn hebben. Verdraaid, geamputeerd en zwaar mishandeld wordt ze.
Zowel … en …
De combinatie is zowel … als …, waarbij er een evenwicht bestaat tussen de vorm van de woorden direct na zowel en als. Tot zover de theorie. In de praktijk pakt het vaak anders uit. Zo maar twee voorbeelden van internet:
- Thomson Linear biedt de meest brede range kogelomloop spindels in gerolde of geslepen uitvoering in zowel metrische en inch maatvoering.
- Dit kan met zowel de hand, maar ook met bijvoorbeeld vormpjes of een mes.
In het eerste voorbeeld – en zo staat het echt op internet – is als vervangen door en, in het tweede door maar ook. Bovendien is de constructie in het tweede voorbeeld niet in balans: met staat vóór zowel, maar achter maar ook.
Je hoort in gesproken taal trouwens ook weleens dat een constructie begint met zowel, maar dat het tweede stuk met als (of en, of maar ook) volledig ontbreekt. Geamputeerd, dus.
Enkelvoud of meervoud?
Een andere kwestie die wringt, is de vraag wat je moet doen met de persoonsvorm na zowel … als … Je hebt vier regels nodig om het goed te doen (kijk voor de lol ook eens naar de beschrijving op de website van Onze Taal):
- als de woordgroepen na zowel en als enkelvoudig zijn, gebruik je de enkelvoudsvorm van de persoonsvorm: zowel Jan als Piet heeft …
- als de woordgroepen na zowel en als enkelvoudig zijn, maar elk een andere persoonsvorm nodig heeft, gebruik je de meervoudsvorm van de persoonsvorm: zowel hij als ik hebben …
- als de woordgroepen na zowel en als meervoudig zijn, staat de persoonsvorm erna ook in de meervoudsvorm: zowel mannen als vrouwen hebben …
- als de ene woordgroep in de constructie zowel … als … enkelvoudig is en de andere meervoudig, dan gebruik je de meervoudsvorm van de persoonsvorm: zowel Sjaak als de kinderen hebben …
Als je dit zo bij elkaar ziet, is het toch niet vreemd dat taalgebruikers hier moeite mee hebben. Geen enkele moedertaalspreker heeft waarschijnlijk moeite met regel 2 en 3. Elke andere vorm dan het meervoud gaat tegen je taalgevoel in. Bij regel 4 zou je kunnen twijfelen als je eerst een meervoudsvorm hebt en daarna een enkelvoudsvorm (zowel de kinderen als Sjaak hebben). Maar regel 1 is de echte angel. Daar gaat het dan ook vaak mis: veel taalgebruikers kiezen voor de meervoudsvorm, vermoedelijk omdat het ‘getalsgevoel’ zegt dat het om twee personen gaat.
En
Kunnen we niet afspreken dat we die vier regels samenvoegen: na zowel … als … gebruik je een persoonsvorm in het meervoud? En kunnen we aan die regel ook meteen een voetnoot toevoegen: maar maak je er niet druk over; enkelvoud is bij bijvoorbeeld zowel Jan als Piet ook goed?
Zowel … als … zal gewoon met de pijn moeten leren leven. En als zowel … als … daar niet mee kan leven, dan gebruiken wij gewoon voortaan lekker allemaal en.
ik ben Annelize Vangee
ik wilde graag weten als deze zin goed is.
1)Zowel aan land als op water werden door de maineteam acties gevoerd.
Mijn correctie: Zowel aan land als op water werden door het marineteam acties gevoerd.
Ik ben ervan uitgegaan, dat acties meervoud is, dus acties werden gevoerd.
Hopend op een spoedig antwoord verblijf ik
A.vangee
Omdat het onderwerp “marineteam” enkelvoudig is, en deze in de regel altijd moet corresponderen met de persoonsvorm, is deze ook enkelvoudig. In je voorbeeld is er dus sprake van een congruentiefout. Hoewel acties meervoud is, zegt de hoeveelheid acties niets over de woordgroepen na “zowel” en “als”. (Daarnaast is actievoeren een samenstelling, dus wordt ook actiegevoerd aan elkaar geschreven.)
De zin “Zowel aan land als op water werden door het marineteam acties gevoerd.” is een zogenaamde passieve zin. Niet degene die de handeling uitvoert is het onderwerp maar de handeling zelf.
In de voorbeeldzin zin is “acties” het onderwerp en niet “het marineteam”. De acties worden gevoerd door het marineteam. Anders wordt het als je deze zin ombouwt tot een actieve zin: “Het marineteam voert acties.”
Het begin van de zin “Zowel aan land als op het water” is een plaatsbepaling, en die heeft geen invloed op de werkwoordsvorm in de zin.