Op de rails

Alles wordt tegenwoordig op de rails gezet. Zeker in een zakelijke context. Op de rails zetten (of het eveneens populaire op de rit zetten) is een cliché. Maar wat is een cliché eigenlijk?

Negatief
Cliché heeft een vrij negatieve lading. Als iemand tegen jou zegt dat je een cliché gebruikt – of dat je een cliché bent – sta je waarschijnlijk niet direct te juichen. ‘Afgezaagd’, ‘banaal, ‘niet oorspronkelijk’, dat zijn de etiketten die je met cliché krijgt opgeplakt. Een cliché is belegen beeldspraak: “Een cliché (of gemeenplaats) is een stijlfiguur waarbij een beeldspraak wordt gebruikt die zijn kracht door het vele gebruik ervan heeft verloren”(Wikipedia).

Positief
Toch zit er ook een positieve kant aan clichés. Taal bestaat uit woorden en uitdrukkingen die mensen herkennen. Als taalgebruik niet herkenbaar is, faalt de communicatie. We gebruiken clichés om onze luisteraars en lezers te laten merken dat we hun taal spreken. Clichés zijn dus ook signalen van gemeenschappelijkheid, van empathie.

Uiteraard wil je voorkomen dat je altijd dezelfde soorten beeldspraak gebruikt, maar beeldspraak zelf maakt tekst levendig. Het is dus oppassen geblazen met dingen op de kaart zetten, vruchten afwerpen, handen en voeten geven en uitdagingen aangaan. Maar uit de weg gaan, hoef je ze ook weer niet. Ze horen gewoon bij onze taal, net als bijvoorbeeld eieren voor je geld kiezen en in zak en as zitten.

Origineel
Aan de andere kant: met originaliteit bereik je meer. Als je origineel bent, communiceer je overtuigender en blijft je boodschap beter hangen. Kijk eens naar de volgende twee voorbeelden uit de Volkskrant:

• De overheid draait aan de ene kant het ventiel los en zet aan de andere kant de fietspomp erop. (Columnist Peter de Waard)
• Glenn Schoen vertelt zelden iets wat je niet al weet of zelf kunt bedenken. Hij is vertegenwoordiger in open deuren waardoor gebakken lucht naar binnen waait. (Tv-recensent Jean-Pierre Geelen)

Echte beeldspraak: je ziet het helemaal voor je. En je onthoudt het.