Verrassende volgorde

Het verbaast mij iedere keer weer dat de marathon van Amsterdam de Amsterdam Marathon wordt genoemd en de marathon van Rotterdam de Rotterdam Marathon. Oké, het zijn internationale evenementen en Engelstaligen vinden het een logische woordvolgorde. Maar vinden wij Nederlanders dat ook? Fronst u wel of niet de wenkbrauwen als u bijvoorbeeld Waalre-verdachte hoort of leest?

Waalre-verdachte
Eerder dit jaar was de brand in het gemeentehuis in Waalre weer in het nieuws.  In april werd een verdachte van die brand in 2012 aangehouden. Op nos.nl stond een stukje met de kop ‘Waalre-verdachte ook overvaller’. Interessante woordvolgorde dacht ik meteen. En als zo’n constructie je eenmaal opvalt, ga je erop letten. Een paar voorbeelden:

• Sandy-storm eist zeker 38 levens aan oostkust VS (kop in de Volkskrant)
• Moeder Toulouse-schutter weer vrij (‘kop’ op Teletekst)
• 50 ton Napelsafval (NOS Journaal)
• Apple passeert Exxon als grootste VS-bedrijf (nieuwslint RTL-Z)
• Yosemite-brand onder controle (nos.nl)

Wat in deze voorbeelden opvalt, is (a) dat het in alle gevallen gaat om een naam + een zelfstandig naamwoord, (b) dat de vorm erg veel op het Engels lijkt en (c) dat de naam en het zelfstandig naamwoord als één woord worden geschreven (met of zonder verbindingsstreepje). Dat laatste kenmerk geldt overigens niet voor Amsterdam Marathon en Rotterdam Marathon, of voor Eindhoven Airport en Amsterdam Fashion Week. Het eerste en het tweede wel.

Niets nieuws
Op zich is deze volgorde niets nieuws. In het Nederlands heb je niet alleen namen met dezelfde volgorde, zoals Willem-Alexandertunnel en  Martinus Nijhoffbrug, maar bijvoorbeeld ook ‘de Amerika-reis van Rohani’ (onlangs op nos.nl): een eigennaam gevolgd door een soortnaam. Geen probleem. Maar uit de voorbeelden hierboven zou je bijvoorbeeld in plaats van het Arnhems oorlogsmuseum en het Amsterdams Volkskoor ook het Arnhem-oorlogsmuseum of het Amsterdam-Volkskoor kunnen zeggen of schrijven. Zou kunnen! Maar we doen het niet. Ten minste niet altijd. Amsterdam heeft namelijk wel het Amsterdam Museum en de Amsterdam Arena, zonder streepje. En dat lijkt toch weer verdacht veel op Amsterdam Marathon en voelt Engels aan.

Compacte koppen
De vijf voorbeelden hierboven zijn koppen of hebben het karakter van een kop. Het lijkt erop dat de constructie wordt gebruikt om ruimte te besparen. Door het omkeren van de volgorde en het weglaten van een voorzetsel is het geheel korter: ‘afval uit Napels’, ‘schutter uit Toulouse’ en ’bedrijf in de VS’. In het geval van Waalre-verdachte wordt nog veel meer informatie verondersteld: ‘persoon die verdacht wordt van de brand van het gemeentehuis van Waalre’. Efficiëntie ligt waarschijnlijk ten grondslag aan deze beknopte vorm. En taalgebruikers houden van efficiëntie.

Verengelsing?
Alleen in het eerste voorbeeld is geen sprake van efficiënt taalgebruik: het maakt voor de ruimte niet uit of je Sandy-storm of storm Sandy schrijft. Is dit misschien gewoon het zoveelste voorbeeld van de ‘verengelsing’ van het Nederlands?