In een artikel in de Volkskrant van 19 juli werd uitgebreid aandacht besteed aan een kamerbrief van Staatssecretaris Dekker van Onderwijs. Het ging om een pragmatische versoepeling van de 1.040-urennorm voor het voortgezet onderwijs. Een boeiend stukje ambtenarentaal met een interessant woord.
Dit is het fragment: ‘Tijdens de parlementaire behandeling van het wetsvoorstel onderwijstijd VO is toegezegd dat het onderwerp vanaf schooljaar 2012/2013 zal indalen in het risicogericht toezicht van de inspectie.’ Volkskrantjournalist Ron Meerhof legt ‘indalen in het risicogericht toezicht’ als volgt uit: ‘Pas als een school er een potje van maakt … kan de wet erbij worden gehaald en daarin staat óók dat er jaarlijks 1.040 uur moet worden les gegeven.’ Tot zover ‘risicogericht toezicht’. Lekker vaag. Lekker ambtelijk. Wat zeker zo interessant is, is het woord indalen. Lekker modern. Dat lijkt er een nieuwe betekenis bij te hebben gekregen.
Van Dale
Van Dale geeft drie betekenissen: twee letterlijke en een figuurlijke. Bij de twee letterlijke, medische betekenissen gaat het om het indalen van een kind in de baarmoeder en het indalen van testikels in de balzak. De figuurlijke luidt als volgt: ‘(figuurlijk; van ideeën, meningen) gemeengoed worden’. Maar dat wordt in de context hierboven niet helemaal bedoeld. Het is meer: ‘onderdeel worden van, integreren’. Als je op internet zoekt, zie je dat indalen in deze betekenis vaker voorkomt.
Voorbeelden
Een paar voorbeelden op internet:
- Hoe gaan we IBA laten indalen bij de burgers van Parkstad.
- Tijd die we hebben gebruikt om het Nieuwe Werken te laten indalen.
- Motie om de eerste twee modules van de leergang bewegingsonderwijs als verplicht onderdeel te laten indalen in de initiële pabo-opleiding
- De mbo-modules die nog niet aan bod zijn gekomen die laten we indalen in het vmbo.
- … een relatief nieuwe ontwikkeling die nog verder moet indalen in het personeelsbeleid .
- Het project moet wel indalen in het beleidsplan van de school.
- Hoe laten we de echte wereld van business/ondernemerschap beter indalen in het huidige IBC-programma
- Gebruik van open standaarden moet gaan indalen in het dagelijks handelen van de overheid.
- Veertien studiepunten laten ‘indalen’ in het studieprogramma is wel realiseerbaar.
- Het standpunt dat door Defensie bij het ABP bestuur is ingebracht is dat er geen korting kan plaatsvinden op militaire pensioenen als het gaat om het deel dat is opgebouwd voor het indalen in het ABP.
Opvallend veel voorbeelden uit de onderwijswereld. Misschien dat Staatssecretaris Dekker het woord daarom ook gebruikte. Voor een stukje herkenning.
Productief
Woorden als indalen, bestaande uit een zogeheten voorzetselbijwoord (in dit geval in) en een werkwoord (dalen), komen vaak voor in het Nederlands. Sterker nog, ze zijn onderdeel van een zeer productief nieuwvormingsproces. Ze hebben ook een ‘sterke betekenis’, misschien ook vanwege de nadruk op het eerste deel van het woord. Een paar andere voorbeelden.
In een artikel over de uitbreiding van de vertrekhal van Eindhoven Airport (vliegveld Eindhoven dus): ‘De nog niet zo oude terminal (2005) is flink opgeschaald. … Tegelijkertijd is de vorm opgeschaald.’ De eerste keer betekent opschalen ‘uitbreiden’, maar in het tweede zinnetje is de betekenis niet geheel duidelijk. ‘Verfraaid’ misschien?
Als je kunt opschalen, kun je natuurlijk ook afschalen. Op nos.nl stond op 27 juli een stuk over het noodweer dat Nederland die dag teisterde. Het betekende in eerste instantie ‘code oranje’ en vervolgens ‘code geel’: ‘Volgens weerman Marco Verhoef betekent het afschalen naar code geel niet dat het noodweer voorbij is.’ (Het was overigens interessant om te zien dat deze zin in een latere versie van het bericht werd veranderd in: ‘Volgens NOS-weerman Marco Verhoef betekent dat niet dat het noodweer voorbij is.’)
Net als bij indalen gaat het om woorden met een modern smaakje, managementachtige woorden die, bij wijze van spreken, in het dagelijkse taalgebruik zijn ingedaald.