Snusgate

Kop in de Volkskrant vorige week woensdag: “Snusgate EU: ‘Deze hele zaak stinkt'”. Snusgate. Wat een mooi woord.

Wat is snusgate? Even in het kort: de voormalige  Zweedse eurocommisaris John Dalli zou de Europese tabakswetgeving hebben willen versoepelen ten gunste van de Zweedse snusindustrie. In ruil daarvoor zou hij miljoenen aan steekpenningen hebben ontvangen.

Snusgate is een samenstelling van snus (‘poedertabak dat los of verpakt in kleine zakjes achter de bovenlip wordt gestoken’) en  het achtervoegsel –gate. Gate is afgeleid van Watergate, de naam van het hoofdkantoor van de Democratische Partij in Washington waar een diefstal plaatsvond die in de jaren zeventig van de twintigste eeuw leidde tot een van de grootste politieke schandalen in de VS.

Het bijzondere aan het woord is de kracht van -gate. Een korte zoektocht op internet laat zien hoeveel schandalen en affaires de afgelopen tijd een ‘-gate’ zijn geworden. In de meeste gevallen gaat het om een combinatie van naam + -gate, met of zonder streepje. Een paar voorbeelden: Donner-gate, Duyvendak-gate, Fortisgate,  Irakgate, Lance-gate (ook wel Armstrong-gate), Libor-gate, Mabelgate, Margaritagate, Van Rey-gate, Schipholgate en Stapelgate. Maar er zijn ook andere mogelijkheden: fietskelder-gate, mediagate, paardenvlees-gate en pannenkoek-gate. En de allermooiste: oorsmeer-gate (te hoge declaraties van artsen en ziekenhuizen).

Wat valt er nou op? In feite kun je elk schandaal en elke spraakmakende affaire een ‘–gate’ noemen. En daarbij maakt het niet uit of je al dan niet een streepje gebruikt. Maar er is meer. Wat er uit de diefstal uit het Watergatecomplex voortvloeide, heette het Watergateschandaal. Het was destijds dus niet het achtervoegsel –gate dat op een schandaal of affaire duidde. Daar hoorde schandaal bij. Als je naar de voorbeelden hierboven kijkt, heeft -gate juist wel die betekenis gekregen: ‘schandaal’ of ‘affaire’. Het is dan ook interessant om te zien dat je ook de volgende namen op internet vindt: Van Rey-gate affaire, Irak-gate-affaire, Schipholgate-affaire, Stapelgate-affaire, Fortisgate-affaire, Krikkegate affaire.

Het achtervoegsel –gate heeft dus deels affaire (of schandaal) verdrongen. Tegelijkertijd voelen taalgebruikers dat -gate alleen niet voldoende is en ze voegen er voor de zekerheid affaire aan toe. Wat mis je als je alleen de affaire Stapel (of Stapelaffaire) gebruikt? Helemaal niets. Volstrekt heldere taal. Maar ja, het ontbeert een modern Engels sausje. Die drang naar het gebruik van Engelse woorden levert dan ook zinnetjes op als: ‘Nederland heeft er weer een ‘Gate’ affaire bij.’